Η Ευρώπη τρέμει το ιταλικό αδιέξοδο

Το μετεκλογικό αδιέξοδο στην Ιταλία είναι μια δυσάρεστη υπενθύμιση ότι το πρόβλημα του δημόσιου χρέους του ανεπτυγμένου κόσμου τελικά...

Το μετεκλογικό αδιέξοδο στην Ιταλία είναι μια δυσάρεστη υπενθύμιση ότι το πρόβλημα του δημόσιου χρέους του ανεπτυγμένου κόσμου τελικά οφείλεται όχι μόνο στην κακή οικονομική διαχείριση, αλλά και στην αποτυχία της δημοκρατίας.

Εδώ και πολλά χρόνια, το μερίδιο των μισθών στο εθνικό εισόδημα μειώθηκε ή παρέμεινε στάσιμο, ενώ μια δραματική αύξηση στο μερίδιο κερδών συνέβαλε στα υψηλά επίπεδα ανισότητας που μαστίζει σήμερα τον πλούσιο κόσμο. 

Η πολιτική απάντηση σε αυτή την πρόκληση στον αγγλόφωνο κόσμο και στην Ισπανία ήταν ένα κοινωνικό συμβόλαιο που βασίζεται στην ενθάρρυνση της ψευδαίσθησης του πλούτου μέσω πιστώσεων στον στεγαστικό τομέα και την αύξηση των κοινωνικών μεταβιβάσεων. Υποσχέσεις με αλόγιστο κόστος ήταν επίσης, συνηθισμένες σε μεγάλο μέρος της ευρωζώνης. Τα προβλήματα χρέους στη συνέχεια επιδεινώθηκαν από την εσφαλμένη δομή της νομισματικής ένωσης. Σε ένα πρόσφατο βιβλίο, ο David Roche και Bob McKee υποστηρίζουν ότι η δημοκρατία στον 20ο αιώνα έγινε, στην πραγματικότητα, ένα θύμα της ίδιας της επιτυχίας της. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, υπέστη μια απώλεια ζωτικότητας, καθώε η εκλογική διαδικασία έπαψε να προσφέρει μεγάλες ιδέες ή σαφείς επιλογές και έγινε όλο και περισσότερο υποχείριο ομάδων ειδικών συμφερόντων. Αναφέρουν - σωστά - ότι το κοινωνικό συμβόλαιο των τελευταίων ετών βασισμένο στο χρέος έχει πεθάνει και ότι οι δημοκρατίες, παρόλη την περίφημη ευελιξία τους, θα δοκιμαστούν εξαιρετικά από την ανάγκη να μειωθεί το δημόσιο και το ιδιωτικό χρέος.

Εκτός από την επιβεβαίωση αυτής της διάγνωσης, το ιταλικό εκλογικό αποτέλεσμα μας λέει, μεταξύ άλλων, ότι ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο είναι μακριά ακόμα. Είναι επίσης μια υπενθύμιση ότι η φερεγγυότητα της Ιταλίας εξαρτάται ουσιαστικά από τη διακυβέρνηση της. Με παρόμοιες προκλήσεις το παρελθόν, είχαν χρειαστεί  καταστροφικές κρίσεις για να αλλάξει η ηγεσία για να οδηγηθεί η χώρα σε ασφαλέστερα νερά. Αν μια τέτοια ηγεσία είναι διαθέσιμη τώρα είναι αμφισβητήσιμο, αλλά οι αγορές δεν θα έχουν καμία δυσκολία να ρίξουν τη χώρα πίσω στην δίνη της κρίσης.

Και αν η χώρα αιτηθεί ενός σχεδίου διάσωσης μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας ή του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, φαίνεται απίθανο ότι η απαιτούμενη νομοθετική έγκριση θα ήταν διαθέσιμη από ένα διαιρεμένο κοινοβούλιο.

Είμαστε, λοιπόν, πίσω στις παλιές αλήθειες της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους. Οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων στις ασθενέστερες χώρες έχουν αυξηθεί αυτή την εβδομάδα, ως αποτέλεσμα της 'μόλυνσης' από την Ιταλία.

Η εύθραυστη φύση του τραπεζικού συστήματος της ευρωζώνης, που είναι υπερφορτωμένο με το δημόσιο χρέος είναι και πάλι η αιτία της νευρικότητας. Αντί για ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, έχουμε μια μη-σύμβαση με την οποία η νότια Ευρώπη υπομένει τη λιτότητα με υψηλή ανεργία και αυξανόμενη κοινωνική αντιπαλότητα ενώ η βόρεια Ευρώπη δεν παρέχει φορολογικά κίνητρα ώστε να επιτρέψει στα μέτρα  λιτότητας στο νότο να λειτουργήσουν. Έτσι το φάρμακο συνεχίζει να αυξάνει τα ελλείμματα του δημόσιου τομέα και τα χρέη, καθώς οι οικονομίες πέφτουν σε ύφεση.

Η ειρωνεία εδώ είναι ότι η πρόκληση της διακυβέρνησης της Ιταλίας δεν είναι τεράστια. Υπάρχει ένα μεγάλο πρωτογενές πλεόνασμα του προϋπολογισμού - το πλεόνασμα προ τόκων για τα ανεξόφλητα χρέη – εδώ και χρόνια. Τόσο τα νοικοκυριά όσο και οι επιχειρήσεις έχουν διαχειρίσημα χρέη.

Ορισμένες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις έχουν τεθεί σε εφαρμογή, αν μη τι άλλο στις συντάξεις, όπου πολλά συνταξιοδοτικά δικαιώματα έχουν υποβαθμιστεί – αυτοί οι δυσαρεστημένοι συνταξιούχοι στήριξαν τελικά κατά πως φαίνεται το ριζοσπαστικό Κίνημα των Πέντε Αστέρων του Beppe Grillo με το αποτέλεσμα που σήμερα γνωρίζουμε.

Τα μεγάλα προβλήματα έχουν να κάνουν με την ανταγωνιστικότητα, την παραγωγικότητα και την ανάπτυξη, τα οποία έχουν πέσει θύματα χρόνιας πολιτικής κακοδιαχείρισης. Εξ ου και η συνεχής αύξηση του δημόσιου χρέους, το οποίο προσεγγίζει 130 τοις εκατό του ΑΕΠ. Ωστόσο, θα ήταν παράλογο και περιττό για μια τέτοια πλούσια ευρωπαϊκή χώρα να καταλήξει ένα 'αποτυχημένο' κράτος.

Όλο αυτό υπογραμμίζει την αδυναμία επίτευξης της βιωσιμότητας του χρέους χωρίς την οικονομική ανάπτυξη. Και μια επίπτωση θα μπορούσε να είναι ότι οι αγορές ανησυχούν πάρα πολύ για τις ΗΠΑ.

Είναι ενδιαφέρον ότι ο George Magnus της UBS αναμένει μια ισχυρή αγορά για το δολάριο με το σκεπτικό ότι βιωσιμότητα του χρέους θα γίνει πιο πιεστική αργότερα στη δεκαετία και κατά τη δεκαετία του 2020. Προσθέτει ότι η οικονομία των  ΗΠΑ είναι, σε σχέση με την Ευρώπη και την Ιαπωνία, σε καλύτερη κυκλική και διαρθρωτική βάση, με μια σταθερή μείωση του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου της ενέργειας και τεχνολογικό προβάδισμα των ΗΠΑ στις προηγμένες κατασκευές – στοιχεία που θα διατηρήσουν τη χώρα σε καλή θέση για το προσεχές μέλλον.

Η δημοκρατία μπορεί να είναι δυσλειτουργική και υπάρχουν πολλά στοιχεία σχετικά με την παρούσα κατάσταση των ΗΠΑ που δεν είναι ευχάριστα. Αλλά το να την ξεγράψουμε, δεν μπορεί να είναι μια έξυπνη κίνηση. Το ίδιο ισχύει, επίσης, και με το δολάριο.

Πηγή