Οι πανδημίες προωθούν την ειρήνη;

Γιατί η ασθένεια επιβραδύνει την πορεία προς τον πόλεμο... Του Barry R. Posen Καθώς ο καινοφανής κορωνοϊός μολύνει τον κόσμο,...

Γιατί η ασθένεια επιβραδύνει την πορεία προς τον πόλεμο...

Του Barry R. Posen

Καθώς ο καινοφανής κορωνοϊός μολύνει τον κόσμο, τα κράτη ανταγωνίζονται για επιστημονικές και ιατρικές προμήθειες και κατηγορούν το ένα το άλλο για την εξάπλωση της πανδημίας. Οι πολιτικοί αναλυτές άρχισαν να αναρωτιούνται εάν τέτοιες εντάσεις θα μπορούσαν τελικά να ξεσπάσουν σε στρατιωτικές συγκρούσεις. Η πανδημία έχει αυξήσει ή μειώσει το κίνητρο και την ευκαιρία των κρατών να διεξάγουν πόλεμο;

Ο πόλεμος είναι μια επικίνδυνη δουλειά, με δυνητικά πολύ υψηλό κόστος. Ο ιστορικός Geoffrey Blainey υποστήριξε στο [βιβλίο του] The Causes of War ότι οι περισσότεροι πόλεμοι μοιράζονται ένα κοινό χαρακτηριστικό στο ξεκίνημά τους: Την αισιοδοξία. Οι αντιμαχόμενοι ξεκινούν συνήθως ενθουσιώδεις για τις πιθανότητες στρατιωτικής επιτυχίας τους. Όταν οι ελίτ και από τις δύο πλευρές ή από όλες τις πλευρές έχουν σιγουριά, είναι πιο πρόθυμες να κάνουν την βουτιά [προς τον πόλεμο] -και λιγότερο πιθανό να διαπραγματευτούν, επειδή πιστεύουν ότι θα καταλήξουν καλύτερα μετά τις μάχες. Η ειρήνη, αντίθετα, εξυπηρετείται από την απαισιοδοξία. Ακόμη και η απαισιοδοξία μιας πλευράς μπορεί να είναι χρήσιμη: Αυτή η πλευρά θα έχει την τάση να διαπραγματευθεί και μάλιστα να αποδεχθεί μια δυσμενή συμφωνία για να αποφύγει τον πόλεμο.

Ωστόσο, όταν μια πλευρά κερδίζει ένα ξαφνικό και σημαντικό πλεονέκτημα, αυτή η αποκλιμακωτική λογική μπορεί να καταρρεύσει: Η αισιόδοξη πλευρά θα αυξήσει τις απαιτήσεις της γρηγορότερα από την απαισιόδοξη πλευρά. Ορισμένοι αναλυτές ανησυχούν [1] ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί στις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας ως αποτέλεσμα του νέου κορωνοϊού. Οι Ηνωμένες Πολιτείες βιώνουν μια στιγμή εσωτερικής κρίσης. Η Κίνα, ορισμένοι φοβούνται [2] ότι μπορεί να δει την πανδημία να παίζει προς όφελός της και να μπει στον πειρασμό να πιέσει στρατιωτικά στον δυτικό Ειρηνικό.

Εκείνο που παραβλέπουν αυτοί οι αναλυτές είναι ότι η COVID-19, η ασθένεια που προκαλείται από τον κορωνοϊό, αποδυναμώνει σχεδόν όλες τις μεγάλες και μεσαίες δυνάμεις λίγο-πολύ εξίσου. Καμιά δεν είναι πιθανό να αποκτήσει ουσιαστικό πλεονέκτημα έναντι των άλλων. Όλες θα έχουν άφθονους λόγους να είναι απαισιόδοξες για τις στρατιωτικές τους ικανότητες και την συνολική τους ετοιμότητα για πόλεμο. Τουλάχιστον κατά την διάρκεια της πανδημίας, και πιθανώς για χρόνια μετά, οι πιθανότητες ενός πολέμου μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων θα μειωθούν, δεν θα αυξηθούν.

PAX EPIDEMIA;

Μια σύντομη έρευνα στην επιστημονική βιβλιογραφία για τον πόλεμο και τις ασθένειες φαίνεται να επιβεβαιώνει την παρατήρηση του Blainey ότι η απαισιοδοξία συμβάλλει στην ειρήνη. Οι μελετητές έχουν τεκμηριώσει ξανά και ξανά το πώς ο πόλεμος δημιουργεί ανεκτές συνθήκες για ασθένειες -τόσο στους στρατούς όσο και στους πολίτες στα εμπόλεμα εδάφη. Όμως, σπάνια βρίσκουμε οποιαδήποτε συζήτηση για επιδημίες που προκαλούν πολέμους ή πολέμους που ξεκίνησαν σκόπιμα στη μέση εκτεταμένων εκδηλώσεων μολυσματικών ασθενειών. (Οι ασθένειες που οι Ευρωπαίοι άποικοι έφεραν στον Νέο Κόσμο εξασθένησαν τους αυτόχθονες πληθυσμούς σε σημείο που ήταν πιο ευάλωτοι στο να κατακτηθούν. Επιπροσθέτως, ορισμένες τοπικές συγκρούσεις διεξήχθησαν κατά την διάρκεια της πανδημίας της γρίπης του 1919-21, αλλά αυτές προκλήθηκαν από μεγάλες αλλαγές σε περιφερειακές ισορροπίες ισχύος μετά την καταστροφή τεσσάρων αυτοκρατοριών στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο).

Το ότι η ασθένεια επιβραδύνει την πορεία προς τον πόλεμο οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι ο πόλεμος εξαρτάται από τους ανθρώπους. Όταν οι άνθρωποι αρρωσταίνουν, δεν μπορεί να υπολογίζονται ότι θα έχουν καλή απόδοση στη μάχη. Η στρατιωτική ιατρική έκανε τεράστια βήματα τα χρόνια που οδήγησαν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, πριν από τα οποία οι στρατοί υπέφεραν υψηλότερους αριθμούς θυμάτων από ασθένειες παρά από τις μάχες. Ωστόσο, οι πανδημίες εξακολουθούν να απειλούν τις στρατιωτικές μονάδες, όπως γνωρίζουν καλά αυτοί [που βρίσκονται] στα αεροπλανοφόρα των ΗΠΑ και της Γαλλίας, εκατοντάδες εκ των οποίων βρέθηκαν θετικοί σε COVID-19. Οι ναυτικοί και οι στρατιώτες στο πεδίο είναι από τους πιο ευάλωτους επειδή είναι στριμωγμένοι μαζί. Αλλά ακόμη και οι αεροπόροι κινδυνεύουν, καθώς πρέπει να προστατεύονται από αεροπορικές επιθέσεις σε καταφύγια, όπου ο ιός θα μπορούσε επίσης να εξαπλωθεί γρήγορα.

Οι εκστρατείες στην ξηρά σε αστικές περιοχές ενέχουν ακόμη μεγαλύτερους κινδύνους σε πανδημικούς καιρούς. Πολλές πρόσφατες επίγειες μάχες έγιναν σε πόλεις σε φτωχές χώρες με λίγους ή καθόλου πόρους δημόσιας υγείας, [που είναι] περιβάλλοντα πολύ ευνοϊκά για ασθένειες. Επίσης, οι μάχες στην ξηρά παράγουν συνήθως κρατούμενους, εκ των οποίων ο οποιοσδήποτε μπορεί να έχει μολυνθεί. Ένα εμβόλιο μπορεί τελικά να λύσει αυτά τα προβλήματα, αλλά είναι πιθανό να παραμείνει μια μεγάλη επιφυλακτικότητα [στους ανθρώπους] για κάποιο χρονικό διάστημα αφότου αρχίσει η χρήση του.

Ο πιο σημαντικός λόγος που η ασθένεια αναστέλλει τον πόλεμο είναι οικονομικός. Οι μεγάλες επιδημίες βλάπτουν τις εθνικές οικονομίες, οι οποίες αποτελούν την πηγή της στρατιωτικής ισχύος. Η COVID-19 είναι μια πανδημία -εξ ορισμού ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Όλες οι μεγάλες και οι μεσαίες δυνάμεις φαίνεται να επηρεάζονται αρνητικά και όλες έχουν λόγους να είναι απαισιόδοξες για τις στρατιωτικές προοπτικές τους. Οι οικονομίες τους συρρικνώνονται γρήγορα και υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με το πότε και πόσο γρήγορα θα αρχίσουν να αναπτύσσονται ξανά.

Ακόμη και η Κίνα, η οποία επιβράδυνε την εξάπλωση της ασθένειας και ξεκίνησε να ανοίγει εκ νέου την οικονομία της, θα είναι πληγωμένη στα επόμενα χρόνια. Δέχθηκε ένα τεράστιο χτύπημα στο ΑΕΠ της το πρώτο τρίμηνο του 2020, το οποίο τερμάτισε 40 χρόνια σταθερής ανάπτυξης. Και οι εμπορικοί της εταίροι, έχοντας καεί από την εξάρτησή τους από την Κίνα για μεγάλο μέρος του εξοπλισμού που απαιτείται για την καταπολέμηση του COVID-19, σίγουρα θα μειώσουν τις εισαγωγές τους. Μια εξαγωγικά εξαρτώμενη Κίνα θα πρέπει να βασίζεται περισσότερο στην εγχώρια αγορά της, κάτι που προσπαθεί εδώ και χρόνια με περιορισμένη επιτυχία. Δεν είναι λοιπόν περίεργο το γεγονός ότι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προβλέπει [3] βραδύτερη ανάπτυξη στην Κίνα φέτος από ό, τι οποιαδήποτε άλλη στιγμή από την δεκαετία του 1970.

Ακόμη και αφότου ένα εμβόλιο αναπτυχθεί και διατεθεί ευρέως, τα οικονομικά προβλήματα ενδέχεται να παραμείνουν για χρόνια. Τα κράτη θα βγουν από αυτήν την κρίση με τεράστια χρέη. Θα περάσουν χρόνια πληρώνοντας για τα πακέτα διάσωσης και τόνωσης [της οικονομίας] που χρησιμοποίησαν για να προστατεύσουν τους πολίτες και τις επιχειρήσεις τους από τις οικονομικές συνέπειες της κοινωνικής αποστασιοποίησης (social distancing). Τα στραγγισμένα ταμεία θα τους δώσουν έναν ακόμη λόγο να είναι απαισιόδοξοι σχετικά με την στρατιωτική τους ισχύ.

ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΕΜΠΟΡΙΟ, ΛΙΓΟΤΕΡΕΣ ΠΡΟΣΤΡΙΒΕΣ

Πόσο καιρό είναι πιθανό να διαρκέσει η ειρηνική επίδραση της απαισιοδοξίας; Εάν ένα εμβόλιο αναπτυχθεί γρήγορα, επιτρέποντας μια σχετικά γρήγορη οικονομική ανάκαμψη, η διάθεση αυτή μπορεί να αποδειχθεί βραχύβια. Αλλά είναι εξίσου πιθανό ότι η κρίση του κορωνοϊού θα διαρκέσει αρκετά για να αλλάξει τον κόσμο με σημαντικούς τρόπους, μερικοί από τους οποίους πιθανώς θα μειώσουν την όρεξη για σύγκρουση για κάποιο χρονικό διάστημα -ίσως έως πέντε ή δέκα χρόνια. Σε τελική ανάλυση, ο κόσμος βιώνει τόσο τη μεγαλύτερη πανδημία όσο και τη μεγαλύτερη οικονομική ύφεση σε έναν αιώνα.

Οι περισσότερες κυβερνήσεις δεν έχουν καλυφθεί με δόξα διαχειριζόμενες την πανδημία, και ακόμη και οι πιο αυταρχικές ανησυχούν για την λαϊκή υποστήριξη. Κατά τα επόμενα χρόνια, οι άνθρωποι θα θέλουν αποδείξεις ότι οι κυβερνήσεις τους εργάζονται για να τους προστατεύσουν από ασθένειες και από την οικονομικές αποδιάρθρωση. Οι πολίτες θα βλέπουν τον εαυτό τους ως εξαρτώμενο από το κράτος, και θα έχουν λιγότερη διάθεση να υποστηρίξουν περιπέτειες στο εξωτερικό.

Ταυτόχρονα, οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις πιθανότατα θα προσπαθήσουν να μειώσουν την εξάρτησή τους από εισαγωγές κρίσιμων υλικών, έχοντας παρακολουθήσει τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού να καταρρέουν κατά την διάρκεια της πανδημίας. Το αποτέλεσμα πιθανότατα θα είναι το μειωμένο εμπόριο, κάτι που οι φιλελεύθεροι διεθνιστές βλέπουν ως κακό. Όμως, τα τελευταία πέντε χρόνια περίπου, το εμπόριο δεν βοήθησε στην βελτίωση των σχέσεων μεταξύ κρατών αλλά μάλλον πυροδότησε την δυσαρέσκεια. Λιγότερο εμπόριο θα μπορούσε να σημαίνει λιγότερες προστριβές μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, μειώνοντας έτσι την ένταση των αντιπαλοτήτων τους.

Στο κινεζικό γενικότερο πλαίσιο, το λιγότερο διεθνές εμπόριο θα μπορούσε να έχει θετικές αλυσιδωτές επιπτώσεις. Επικεντρωμένο στην ανάπτυξη της εγχώριας οικονομίας και επιβαρυμένο από μεγάλους λογαριασμούς λόγω της καταπολέμησης του ιού, το Πεκίνο θα μπορούσε να αναγκαστεί να αναβάλει την Πρωτοβουλία Ζώνη και Οδός (Belt and Road Initiative), ένα φιλόδοξο εμπορικό και επενδυτικό σχέδιο που έχει εκνευρίσει τα κατεστημένα της εξωτερικής πολιτικής των μεγάλων και μεσαίων δυνάμεων. Η αναβολή της BRI θα καταπραΰνει τους φόβους εκείνων που την βλέπουν ως ένα εργαλείο για κινεζική παγκόσμια κυριαρχία.

Οι διακρατικοί πόλεμοι έχουν γίνει σχετικά σπάνιοι μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σοβιετική Ένωση ενεπλάκησαν σε έναν Ψυχρό Πόλεμο τεσσάρων δεκαετιών, ο οποίος περιελάμβανε μια έντονη κούρσα πυρηνικών και συμβατικών εξοπλισμών, αλλά δεν πολέμησαν ποτέ ο ένας τον άλλον άμεσα, ακόμη και με συμβατικά όπλα. Οι θεωρητικοί συζητούν τους λόγους [που βρίσκονται] πίσω από την συνεχιζόμενη σπανιότητα των συγκρούσεων μεταξύ μεγάλων δυνάμεων. Τείνω να πιστεύω ότι ο κίνδυνος κλιμάκωσης προς μια πυρηνική αντιπαράθεση είναι απλώς πολύ μεγάλος. Η [ασθένεια] COVID-19 δεν κάνει τίποτα για να μετριάσει αυτούς τους κινδύνους για τους παγκόσμιους ηγέτες -και κάνει ιδιαιτέρως πολλά για να τροφοδοτήσει την λογική απαισιοδοξία τους για την πιθανή έκβαση ακόμη και ενός συμβατικού πολέμου.

Από foreignaffairs

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου