Του Νίκου Σταματάκη Η επερχόμενη πιθανή κατάρρεσυση της πολιτικής Νταβούτογλου Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρακολουθούμε τις τελευταίες μέρες τ...
Του Νίκου Σταματάκη
Η επερχόμενη πιθανή κατάρρεσυση της πολιτικής Νταβούτογλου
Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρακολουθούμε τις τελευταίες μέρες την κορύφωση της εσωτερικής κρίσης στην Τουρκία όπου το ενδεχόμενο στρατιωτικού πραξικοπήματος αποτελεί πλέον καθημερινή συζήτηση.
Κάτι τέτοιο φαίνεται ότι θα αποφευχθεί πρός το παρόν: Ο αρχηγός των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων, στρατηγός Μπασμπούγκ συνέστησε υπομονή και επίλυση των προβλημάτων με συνταγματικά μέσα.
Δεδομένης της ισχύος του Στρατού, που δεν θα δίσταζε να επέμβει για την προστασία των συνταγματικά καθιερωμένων δικαιωμάτων του, έχουμε την εντύπωση ότι ο στρατηγός Μπασμπούγκ υπονοεί αυτό που και εμείς από απόσταση βλέπουμε, ότι δηλαδή η πολιτική Ερντογάν-Νταβούτογλου είναι πιθανόν να καταρρεύσει μέσα στους επόμενους μήνες υπό το βάρος των αδιεξόδων που δημιούργησε και εξέθρεψε και επομένως ένα πραξικόπημα δεν είναι προς το παρόν αναγκαίο.
Θα επιχειρήσω με μερικές απλές σκέψεις που βασίζονται σε λεπτομερείς παρατηρήσεις των πολύ πρόσφατων εξελίξεων στην περιοχή να αποδείξω ότι υπάρχουν ήδη τα βασικά στοιχεία που μπορεί να οδηγήσουν στην κατάρευση του χάρτινου πύργου της πολιτικής Νταβούτογλου. Εχει ήδη καταδειχθεί (με σχετικά πρόσφατα άρθρα του σερ Βασίλειου Μαρκεζίνη και του καθηγητή Νεοκλή Σαρρή) ότι χαρακτηριστικό της πολιτικής αυτής είναι οι ασταθείς βάσεις της σε κατασκευασμένα ιστορικά δεδομένα και σε μεγαλοιδεατικές ιδεοληψίες. Ελλιπής είναι η θεμελίωση της σε στέρεο υπολογισμό των συσχετισμών δυνάμεων που θάπρεπε να αποτελεί το θεμέλιο λίθο κάθε εξωτερικής πολιτικής. Εν τέλει, δονκιχωτικές θεωρίες όπως του κ.Νταβούτογλου, προυποθέτουν ένα αρραγές εσωτερικό μέτωπο για να έχουν πιθανότητες επιτυχίας. Μια τέτοια προϋπόθεση όχι μόνο δεν υπάρχει, αλλά η Τουρκία βρίσκεται ήδη στα πρόθυρα μιας εσωτερικής σύγκρουσης τεραστίων διασ τάσεων. Οι Ελληνες γνωρίζουμε άριστα τι είδους εκπλήξεις επιφυλάσσει ο μεγαλοιδεατισμός που συνοδεύεται από εσωτερικό διχασμό. Είναι φανερό ότι η πολιτική Νταβούτογλου δεν είναι ώριμη και προπορεύεται του καιρού της κατά τουλάχιστον μία δεκαετία, χρόνος που επιβάλλεται για την εξισορρόπηση των εσωτερικών αντινομιών του τουρκικού συστήματος και τον «εκδημοκρατισμό» του.
ΑΛΛΕΠΑΛΛΗΛΕΣ ΑΝΑΤΡΟΠΕΣ ΤΩΝ «ΕΥΣΕΒΩΝ ΠΟΘΩΝ» ΝΤΑΒΟΥΤΟΓΛΟΥ. Οι τριγμοί στους αρμούς του χάρτινου πύργου ήταν ορατοί από καιρό και ήδη τους τελευταίους μήνες πλήθυναν σε όλα τα μέτωπα:
1) Με την αποτυχία της «ειρηνευτικής» πολιτικής στο κουρδικό, όπου αφού αφέθηκαν ελεύθεροι μερικές δεκάδες φυλακισμένοι αγωνιστές του ΡΚΚ, ο κ.Ερντογάν, μπροστά στο φάσμα των αντιδράσεων και την κατακραυγή από όλες τις πλευρές, αναγκάστηκε να αναστείλει τα μέτρα προσέγγισης.
2) Στο θέμα των περίφημων Πρωτοκόλων με την Αρμενία τα οποία υπογράφηκαν στις 10 Οκτωβρίου στη Ζυρίχη με έντονες αμερικανικές πιέσεις και προς τις δύο πλευρές. Αλλά έκτοτε η κυβέρνηση Ερντογάν αδυνατεί να εξασφαλίσει την επικύρωση τους από το τουρκικό κοινοβούλιο. Οι κκ. Ερντογάν και Νταβούτογλου «δεν υπολόγισαν σωστά» (κατά δήλωση-δικαιολογία τους) τις αντιδράσεις του Αζερμπαιτζάν το οποίο έθεσε με βίαιο τρόπο το θέμα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Οι Αζέροι (ανάμεσα σε άλλα μέτρα - μεταξύ των οποίων και κάποιο μικρό άνοιγμα στις σχέσεις τους με την Ελλάδα) απείλησαν τριπλασιασμό των τιμών του φυσικού αερίου που προμηθεύουν στην Τουρκία!!! Ετσι , ενώ προηγουμένως η Τουρκία επέμενε στην ανεδαφική πολιτική της μεταπώλησης του φυσικού αερίου των Αζέρων στη Δύση, βρέθηκε ξαφνικά να χάνει τη βασικότερη πηγή φυσικού αερίου της και αναγκάστηκε άρον-αρον να αναστρέψει πρύμναν!! Αποτέλεσμα: Τις μέρες αυτές ο υφυπουργός εξωτερικών μαζί με μεγάλο κλιμάκιο του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών έχουν κυριολεκτικά στρατοπεδεύσει στην Ουάσιγκτον με μόνο στόχο να μη περάσει η νομοθετική πράξη HR 252 στο Κογκρέσο για την αναγνώριση της αρμενικής γενοκτονίας.
3) Το πιθανότερο είναι ότι η αναγνώριση της Αρμενικής Γενοκτονίας στις ΗΠΑ θα γίνει επιτέλους γεγονός φέτος. Γιατί ειδικά φέτος; Ο βασικότερος λόγος είναι ότι το πανίσχυρο εβραϊκό λόμπι (το οποίο, σε αντίθεση με την επίσημη θέση του Ισραήλ, έχει ήδη από διετίας αναγνωρίσει την αρμενική γενοκτονία) έχει σαφώς αλλάξει τη στάση του. Ο λόγος που άλλαξε τη στάση του σχετίζεται ασφαλώς με τις πολλαπλές προκλήσεις της επίσημης Τουρκίας κατά του Ισραήλ... Τις ώρες που γράφονταν οι γραμμές αυτές γίνονταν ιδιαίτερα ήπιες δηλώσεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την HR 252, αφήνοντας έτσι το δρόμο ελεύθερο για την τελική αναγνώριση της γενοκτονίας από το Κογκρέσο.
- Η ρήξη ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2009 στο Νταβός με την θεατρινίστικη επίθεση του Ερντογάν κατά του Σιμόν Πέρες για τις βάρβαρες ισραηλινές επιθέσεις στη Γάζα. Η πολιτική αυτή συνοδεύτηκε με γενναία ανοίγματα σε όλες τις αραβικές χώρες με σημαία τον κοσμικό ισλαμισμό της Τουρκίας και την χωρίς μέτρο υποστήριξη των Παλαιστινίων. Εφτασε ο κ.Ερντογάν να υποδεχθεί επίσημα (του έστρωσαν κόκκινο χαλί!) ακόμα και τον αρχηγό της Χαμάς στην Αγκυρα ελπίζοντας ότι θα εισπράξει διαλλακτικότητα και διαμεσολάβηση με το Ισραήλ. Αλλά η Χαμάς εισέπραξε διεθνή αναγνώριση μέσω Τουρκίας και δεν έδωσε τίποτα από τα προσδοκώμενα στην Αγκυρα.
- Στις αρχές Οκτωβρίου 2009 η Τουρκία ξαφνικά ακύρωσε την συμμετοχή του Ισραήλ σε ετήσιες αεροπορικές ασκήσεις στο έδαφος της με συμμετοχή και των ΗΠΑ που διεξάγονταν ανελλιπώς από το 1996. Και την αμέσως επόμενη εβδομάδα ανακοίνωσε τις πρώτες στην ιστορία στρατιωτικές ασκήσεις με τη Συρία!! Σχεδόνταυτόχρονα έγινε γνωστό ότι η εδαφική διαφορά Τουρκίας-Συρίας (στην περιοχή Αλεξανδρέττας) έκλεισε υπέρ της Τουρκίας και ότι οι δύο χώρες συμφώνησαν την κατάργηση της βίζας...
-Ακολούθησε το γνωστό επεισόδιο της προσβολής του τούρκου πρέσβη από τον ισραηλινό υπ.Εξ και η επίσημη συγγνώμη του Ισραήλ καθώς και μια κάποια προσπάθεια αναθέρμανσης των διμερών σχέσεων που όμως δεν φαίνεται να είναι τίποτα περισσότερο από μια επίσημη υποβάθμισή τους στα προ δεκαπενταετίας επίπεδα.
ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΕΣ. Ας σημειωθεί σε παρένθεση ότι εντυπωσιακή υπήρξε η αναθέρμανση των ελληνο-ισραηλινών σχέσεων το τελευταίο διάστημα με την «μυστική» τετραήμερη (!) επίσκεψη του αρχηγού ναυτικού αντιναυάρχου Καραμαλίκη στο Ισραήλ (8-11Δεκεμρίου 2009) όπου έγινε δεκτός με ύψιστες τιμές και με την «τυχαία» συνάντηση Παπανδρέου-Νετανιάχου στη Μόσχα (15 Φεβρουαρίου) όπου βρίσκονταν και οι δύο για επίσημες συνομιλίες με τη ρωσική ηγεσία. Ο κ. Νετανιάχου δήλωσε (ανάμεσα σε άλλα ενδιαφέροντα περί εξάπλωσης των πυρηνικών από το Ιράν στην Τουρκία) ότι υπήρξε «καταπληκτική χημεία» στη διάρκεια της συνάντησης... Το γεγονός αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι αυτόματα η Ελλάδα μπορεί να υποκαταστήσει την Τουρκία στους ισραηλινούς αμυντικούς σχεδιασμούς. Αλλά η Ελλάδα - με την προσθήκη της Κύπρου με την οποία το Ισραήλ έχει άριστες σχέσεις - διαθέτει το α ναγκαίο «στρατηγικό βάθος» (για να χρησιμοποιήσουμε τον αγαπημένο όρο του κ.Νταβούτογλου) ώστε να αποτελέσει στήριγμα του Ισραήλ. Για τούτο άλλωστε και έχει τεράστια σημασία να μην καταστεί η Κύπρος προτεκτοράτο της Τουρκίας όπως ασφαλώς θα γινόταν με το σχέδιο Ανάν και όπως ακατάπαυστα σκοπεύει η Αγκυρα... Στο πνεύμα αυτό ήταν άριστη κίνηση η δήλωση του υπουργού Αμυνας κ.Βενιζέλου κατά την επίσημη επίσκεψή του στην Κύπρο με την οποία υπεννοείτο επαναφορά του «ενιαίου αμυντικού δόγματος». Αλλά οι αγκυλώσεις της Αθήνας παραμένουν: Είναι ακατανόητη η μη διακοίνωση της απαντητικής επιστολής Παπανδρέου στον κ.Ερντογάν στον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης αλλά και στον υπουργό Αμυνας και στον ίδιο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας!
Ο ΕΠΕΡΧΟΜΕΝΟΣ ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΙΡΑΝ. Αξίξει πάντως να θυμηθούμε και την ελληνο-ισραηλινή αεροπορική άσκηση τον Ιούνιο του 2008 πάνω από την Κρήτη, που προφανή σκοπό είχε την εκπαίδευση της ισραηλινής αεροπορίας στα ραντάρ των πυραύλων S-300 (οι οποίοι πριν λίγους μήνες, τον Δεκέμβριο του 2007, είχαν τεθεί σε λειτουργία) για πιθανή επίθεση εναντίον του Ιράν που επίσης διαθέτει τους S-300. Το Ιράν βέβαια αντέδρασε και η Αθήνα απάντησε με την ελάχιστα πειστική δικαιολογία ότι "τα ραντάρ είχαν αποσυνδεθεί κατά τη διάρκεια της άσκησης".. (Ας ελπίσουμε ότι η ηγεσία του ελληνικού υπουργείου Αμυνας ζήτησε και έλαβε τα ανάλογα ανταλλάγματα από το Ισραήλ.)
Η παρατήρηση αυτή μας φέρνει κατευθείαν στην "γόρδιο δεσμό" της Τουρκικής διπλωματίας που δεν είναι άλλος από το ενδεχόμενο απόκτησης πυρηνικών όπλων από το Ιράν. Είναι αξιοσημείωτο ότι στις ηγετικές βαθμίδες της τουρκικής διπλωματίας το ενδεχόμενο αυτό θεωρείται αν όχι αποδεκτό και αναμενόμενο, τουλάχιστον όχι απαράδεκτο. Και είναι αυτή μια ακόμα απόδειξη της καθαρά "ιδεολογικής" προέλευσης της πολιτκής Νταβούτογλου, που βασίζεται στην απλουστευτική λογική ότι "αφού το Ισραήλ έχει πυρηνικά όπλα γιατι να μην έχει και το Ιράν;" Αλλά το να ακούει κανείς τον κ.Ερντογάν να αποκαλεί τον κ.Αχμαντινετζάντ «φίλο», "αδελφό" και άλλα γραφικά ξεπερνά τα όρια της ανοχής του Ισραήλ και της Δύσης. Είναι γνωστές οι πυρηνικές φιλοδοξίες της Tουρκίας. Και αξιοσημείωτη η υπογραφή συμφωνίας με τη Ρωσία για τη δημιουργία πυρηνικού εργοστασίου. Αλλά έχει άραγε κανείς στην Αγκυρα την εντύπωση ότι η Δύση θα ανεχτεί την αναπόφευκτη εξάπλωση της κούρσας πυρηνικών εξοπλισμών από το Ιράν στην Τουρκία και από εκεί σε όλη τη Μέση Ανατολή;
Η διαμεσολάβηση της Αγκυρας στην Τεχεράνη δείχνει να είναι καταδικασμένη σε αποτυχία αφού η Τεχεράνη μόνο ένα στόχο έχει στην στρατηγική σκακιέρα: να κερδίσει χρόνο με απώτερο σκοπό να επιτύχει τον εμπλουτισμό ουρανίου σε επίπεδο που να επιτρέπει τη κατασκευή πυρηνικής βόμβας. Αλλά μπροστά στην επερχόμενη κρίση η τουρκική διπλωματία θα βρεθεί σε μεγάλο αδιέξοδο: Να πάρει το μέρος του Ιράν αποκλείεται. Και από την άλλη να επιτρέψει το βομβαρδισμό των πυρηνικών εγκαταστάσεων της Τεχεράνης με χρήση του τουρκικού εναέριου χώρου είναι αδύνατον (και ήδη και αυτό έχει αποκλειστεί σχεδόν επίσημα από την τουρκική ηγεσία). Οδεύει λοιπόν και πάλι η Τουρκία για δεύτερη φορά σε μια δεκαετία σε μια αμφίσημη "ουδετερότητα" που τη φορά αυτή ίσως αποδειχτεί περισσότερο επιβλαβής για τα αμερικανικά στρατιωτικά σχέδια από την εισβολή στο Ιράκ.
Το ότι επίκειται ο βομβαρδισμός των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν είναι ολοφάνερο - οι προετοιμασίες έχουν ήδη αρχίσει: 1) Οι αμερικανοί ήδη προωθούν εξοπλισμό (με το αζημίωτο βέβαια!) και ειδικά συστήματα πυραύλων Πάτριοτ σε όλες τις συμμαχικές αραβικές χώρες του Κόλπου για την αντιαεροπορική και ειδικά την αντιπυραυλική τους προστασία στην ενδεχόμενη πολεμική σύρραξη. 2) Εχει ζητηθεί από την Boeing να επισπευσθεί η κατασκευή της "πολυπόθητης" βόμβας MOP (Massive Ordinance Penetrator), η οποία τώρα αναμένεται να ολοκληρωθεί τον προσεχή Ιούνιο. 3) Ο πρόεδρος Ομπάμα επείγεται να δείξει τις "ηγετικές" του ικανότητες πριν τις εκλογές του προσεχούς Νοεμβρίου όπου οι δημοκρατικοί θα υποστούν πανωλεθρία εάν δεν υπάρξει δραματική αναστροφή του αρνητικού κλίματος που τώρα κυριαρχεί εναντίον του προέδρου Ομπάμα. Το συμπέρασμα είναι ότι η πιθανότερη χρονική στιγμή του βομβαρδισμού των ιρανικών εγ καταστάσεων είναι ο Σεπτέμβριος, μήνας κατά τον οποίο οι επιπτώσεις από την όποια αύξηση των τιμών του πετρελαίου θα είναι κατά το δυνατόν μικρότερες.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ. Η πολιτική Νταβούτογλου μέσα σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα όχι μόνο δεν κατάφερε να μηδενίσει τα προβλήματα με τους γείτονες αλλά αντίθετα κατάφερε να δημιουργήσει μεγάλα αδιέξοδα σε όλα τα μέτωπα λόγω ακριβώς των καθαρά ιδεολογικών / θεωρητικών και μη ρεαλιστικών θεμελίων της. Κατόρθωσε μεν να προσεγγίσει εντυπωσιακά τον μουσουλμανικό και αραβικό κόσμο (και να το εκμεταλλευθεί για την στήριξη του κ.Ερντογάν στο εσωτερικό) αλλά πέτυχε επίσης και να στρέψει εναντίον της το Ισραήλ και τη Δύση τους μέχρι τώρα παραδοσιακούς συμμάχους της. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι παρά την σημαντική οικονομική της πρόοδο, η Τουρκία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη Δύση μέσω του δανεισμού που έχει λάβει από τη Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ. Η «πολυδιάστατη» πολιτική Νταβούτογλου επιχειρεί βέβαια άνοιγμα προς τη Ρωσία αλλά ταυτόχρονα γνωρίζει ότι η Ρωσία αποτελεί μακροπρόθεσμο αντίπαλο δέος - αλλά ενδεχομέν ως και μεσοπρόθεσμη απειλή. Ας μην ξεχνάμε ότι ανάμεσα στα άλλα η Ρωσία διαθέτει σήμερα στρατιωτική βάση με πυραύλους S-300 στην Αρμενία! Επίσης η πολιτική «στρατηγικού βάθους» του κ.Νταβούτογλου κατόρθωσε να εξοργίσει και να αποξενώσει ακόμα και τη μακρινή Κίνα με την χωρίς μέτρο τουρκική επέμβαση στο θέμα της τουρκόφωνης μειονότητας στη Δυτική Κίνα...
Δύο γεγονότα θα αποτελέσουν το κριτήριο της αποτυχίας ή όχι της πολιτικής Νταβούτογλου. Πρώτα, η επικείμενη αναγνώριση της Αρμενικής Γενοκτονίας στις ΗΠΑ (η διαδικασία θα αρχίσει την πρώτη εβδομάδα του Μαρτίου και θα ολοκληρωθεί τον Απρίλιο). Εάν αυτό συμβεί θα παρατηρηθεί ένα «φαινόμενο-ντόμινο» - που θα συμπαρασύρει σε κατάρρεση τα υπόλοιπα μέτωπα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής με αποκορύφωση τον επερχόμενο βομβαρδισμό του Ιράν. Στο θέμα αυτό η παρούσα διαμεσολάβηση της Τουρκίας είναι καταδικασμένη σε αποτυχία και τα ενδεχόμενα αδιέξοδα της πολιτικής Νταβούτογλου τεράστια.
Υπό το πρίσμα των παρατηρήσεων αυτών θα ήταν απαράδεκτη οποιαδήποτε βιασύνη της κυβέρνησης Παπανδρέου να κλείσει εθνικά θέματα στην παρούσα φάση - ειδικά επειδή έχει αποδυναμωθεί η διεθνής θέση της Ελλάδας λόγω της οικονομικής κρίσης και της γενικής πολιτικής αποσύνθεσης. Η αμερικανική πολιτική εδώ και πολλά χρόνια δελεάζει την Τουρκία με «προσφορές» στο Κυπριακό και στα δυτικά σύνορα του Αιγαίου και της Θράκης, ως αντάλλαγμα «συνετής» πολιτικής στα ανατολικά (τότε στο με το Ιράκ, τώρα με το Ιράν). Η Ελλάδα πρέπει να αντισταθεί σε οποιαδήποτε πίεση τώρα. Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα ρευστή. Τι θα γίνει άραγε σε περίπτωση που το ιρακινό κουρδιστάν κηρύξει την ανεξαρτησία του; Δεν χρειάζεται να σχολιάσουμε τις κοσμογονικές συνέπειες που χωρίς αμφιβολία θα είναι διαλυτικές για την Τουρκία (σημειωτέον ότι τη στιγμή αυτή κατά δημοσιογραφικές πληροφορίες ισραηλινοί στρατιωτικοί εκπαιδεύουν τους κούρδους το υ Ιράκ και μυστικοί πράκτορες οργανώνουν κοινές κουρδο-ισραηλινές επιχειρήσεις στο Ιράν). Η εσπευσμένα προγραμματισθείσα για τις 9 Μαρτίου επίσημη επίσκεψη Παπανδρέου στην Ουάσιγκτον σε καμία πεςρίπτωση δεν πρέπει να ιδωθεί ως ευκαιρία «εκπτώσεων» στα εθνικά θέματα. Η αναβολή των οποιονδήποτε αποφάσεων για το 2011 και αργότερα αποτελεί τη μόνη επιβεβλημένη γραμμή για την Ελλάδα στην παρούσα συγκυρία.
Θα κλείσω την ανάλυση αυτή σημειώνοντας ότι έχει έρθει η στιγμή να βγάλει η Ουάσιγκτον τις φιλοτουρκικές της «παρωπίδες» και να δεί την Τουρκία ως αυτό ακριβώς που πάντοτε ήταν: «Ενας αμφίβολος σύμμαχος», σύμφωνα με τη δήλωση του Ted Galen Carpenter του Cato Institute σε μια σχετική ομιλία του (σε μια εκδήλωση της επιτροπής εθνικών θεμάτων της Ομοσπονδίας Ελλ.Σωματείων Ν.Υόρκης το 2005). Εχθρική έως ουδέτερη στους δύο μεγάλους πολέμους, πάντοτε πιστή στις καταπατήσεις των κάθε λογής ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και συμφεροντολογικά ουδέτερη στις περισσότερες νεότερες συγκρούσεις.
Νίκος Σταματάκης, Ph.D
Νέα Υόρκη
Η επερχόμενη πιθανή κατάρρεσυση της πολιτικής Νταβούτογλου
Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρακολουθούμε τις τελευταίες μέρες την κορύφωση της εσωτερικής κρίσης στην Τουρκία όπου το ενδεχόμενο στρατιωτικού πραξικοπήματος αποτελεί πλέον καθημερινή συζήτηση.
Κάτι τέτοιο φαίνεται ότι θα αποφευχθεί πρός το παρόν: Ο αρχηγός των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων, στρατηγός Μπασμπούγκ συνέστησε υπομονή και επίλυση των προβλημάτων με συνταγματικά μέσα.
Δεδομένης της ισχύος του Στρατού, που δεν θα δίσταζε να επέμβει για την προστασία των συνταγματικά καθιερωμένων δικαιωμάτων του, έχουμε την εντύπωση ότι ο στρατηγός Μπασμπούγκ υπονοεί αυτό που και εμείς από απόσταση βλέπουμε, ότι δηλαδή η πολιτική Ερντογάν-Νταβούτογλου είναι πιθανόν να καταρρεύσει μέσα στους επόμενους μήνες υπό το βάρος των αδιεξόδων που δημιούργησε και εξέθρεψε και επομένως ένα πραξικόπημα δεν είναι προς το παρόν αναγκαίο.
Θα επιχειρήσω με μερικές απλές σκέψεις που βασίζονται σε λεπτομερείς παρατηρήσεις των πολύ πρόσφατων εξελίξεων στην περιοχή να αποδείξω ότι υπάρχουν ήδη τα βασικά στοιχεία που μπορεί να οδηγήσουν στην κατάρευση του χάρτινου πύργου της πολιτικής Νταβούτογλου. Εχει ήδη καταδειχθεί (με σχετικά πρόσφατα άρθρα του σερ Βασίλειου Μαρκεζίνη και του καθηγητή Νεοκλή Σαρρή) ότι χαρακτηριστικό της πολιτικής αυτής είναι οι ασταθείς βάσεις της σε κατασκευασμένα ιστορικά δεδομένα και σε μεγαλοιδεατικές ιδεοληψίες. Ελλιπής είναι η θεμελίωση της σε στέρεο υπολογισμό των συσχετισμών δυνάμεων που θάπρεπε να αποτελεί το θεμέλιο λίθο κάθε εξωτερικής πολιτικής. Εν τέλει, δονκιχωτικές θεωρίες όπως του κ.Νταβούτογλου, προυποθέτουν ένα αρραγές εσωτερικό μέτωπο για να έχουν πιθανότητες επιτυχίας. Μια τέτοια προϋπόθεση όχι μόνο δεν υπάρχει, αλλά η Τουρκία βρίσκεται ήδη στα πρόθυρα μιας εσωτερικής σύγκρουσης τεραστίων διασ τάσεων. Οι Ελληνες γνωρίζουμε άριστα τι είδους εκπλήξεις επιφυλάσσει ο μεγαλοιδεατισμός που συνοδεύεται από εσωτερικό διχασμό. Είναι φανερό ότι η πολιτική Νταβούτογλου δεν είναι ώριμη και προπορεύεται του καιρού της κατά τουλάχιστον μία δεκαετία, χρόνος που επιβάλλεται για την εξισορρόπηση των εσωτερικών αντινομιών του τουρκικού συστήματος και τον «εκδημοκρατισμό» του.
ΑΛΛΕΠΑΛΛΗΛΕΣ ΑΝΑΤΡΟΠΕΣ ΤΩΝ «ΕΥΣΕΒΩΝ ΠΟΘΩΝ» ΝΤΑΒΟΥΤΟΓΛΟΥ. Οι τριγμοί στους αρμούς του χάρτινου πύργου ήταν ορατοί από καιρό και ήδη τους τελευταίους μήνες πλήθυναν σε όλα τα μέτωπα:
1) Με την αποτυχία της «ειρηνευτικής» πολιτικής στο κουρδικό, όπου αφού αφέθηκαν ελεύθεροι μερικές δεκάδες φυλακισμένοι αγωνιστές του ΡΚΚ, ο κ.Ερντογάν, μπροστά στο φάσμα των αντιδράσεων και την κατακραυγή από όλες τις πλευρές, αναγκάστηκε να αναστείλει τα μέτρα προσέγγισης.
2) Στο θέμα των περίφημων Πρωτοκόλων με την Αρμενία τα οποία υπογράφηκαν στις 10 Οκτωβρίου στη Ζυρίχη με έντονες αμερικανικές πιέσεις και προς τις δύο πλευρές. Αλλά έκτοτε η κυβέρνηση Ερντογάν αδυνατεί να εξασφαλίσει την επικύρωση τους από το τουρκικό κοινοβούλιο. Οι κκ. Ερντογάν και Νταβούτογλου «δεν υπολόγισαν σωστά» (κατά δήλωση-δικαιολογία τους) τις αντιδράσεις του Αζερμπαιτζάν το οποίο έθεσε με βίαιο τρόπο το θέμα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Οι Αζέροι (ανάμεσα σε άλλα μέτρα - μεταξύ των οποίων και κάποιο μικρό άνοιγμα στις σχέσεις τους με την Ελλάδα) απείλησαν τριπλασιασμό των τιμών του φυσικού αερίου που προμηθεύουν στην Τουρκία!!! Ετσι , ενώ προηγουμένως η Τουρκία επέμενε στην ανεδαφική πολιτική της μεταπώλησης του φυσικού αερίου των Αζέρων στη Δύση, βρέθηκε ξαφνικά να χάνει τη βασικότερη πηγή φυσικού αερίου της και αναγκάστηκε άρον-αρον να αναστρέψει πρύμναν!! Αποτέλεσμα: Τις μέρες αυτές ο υφυπουργός εξωτερικών μαζί με μεγάλο κλιμάκιο του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών έχουν κυριολεκτικά στρατοπεδεύσει στην Ουάσιγκτον με μόνο στόχο να μη περάσει η νομοθετική πράξη HR 252 στο Κογκρέσο για την αναγνώριση της αρμενικής γενοκτονίας.
3) Το πιθανότερο είναι ότι η αναγνώριση της Αρμενικής Γενοκτονίας στις ΗΠΑ θα γίνει επιτέλους γεγονός φέτος. Γιατί ειδικά φέτος; Ο βασικότερος λόγος είναι ότι το πανίσχυρο εβραϊκό λόμπι (το οποίο, σε αντίθεση με την επίσημη θέση του Ισραήλ, έχει ήδη από διετίας αναγνωρίσει την αρμενική γενοκτονία) έχει σαφώς αλλάξει τη στάση του. Ο λόγος που άλλαξε τη στάση του σχετίζεται ασφαλώς με τις πολλαπλές προκλήσεις της επίσημης Τουρκίας κατά του Ισραήλ... Τις ώρες που γράφονταν οι γραμμές αυτές γίνονταν ιδιαίτερα ήπιες δηλώσεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την HR 252, αφήνοντας έτσι το δρόμο ελεύθερο για την τελική αναγνώριση της γενοκτονίας από το Κογκρέσο.
- Η ρήξη ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2009 στο Νταβός με την θεατρινίστικη επίθεση του Ερντογάν κατά του Σιμόν Πέρες για τις βάρβαρες ισραηλινές επιθέσεις στη Γάζα. Η πολιτική αυτή συνοδεύτηκε με γενναία ανοίγματα σε όλες τις αραβικές χώρες με σημαία τον κοσμικό ισλαμισμό της Τουρκίας και την χωρίς μέτρο υποστήριξη των Παλαιστινίων. Εφτασε ο κ.Ερντογάν να υποδεχθεί επίσημα (του έστρωσαν κόκκινο χαλί!) ακόμα και τον αρχηγό της Χαμάς στην Αγκυρα ελπίζοντας ότι θα εισπράξει διαλλακτικότητα και διαμεσολάβηση με το Ισραήλ. Αλλά η Χαμάς εισέπραξε διεθνή αναγνώριση μέσω Τουρκίας και δεν έδωσε τίποτα από τα προσδοκώμενα στην Αγκυρα.
- Στις αρχές Οκτωβρίου 2009 η Τουρκία ξαφνικά ακύρωσε την συμμετοχή του Ισραήλ σε ετήσιες αεροπορικές ασκήσεις στο έδαφος της με συμμετοχή και των ΗΠΑ που διεξάγονταν ανελλιπώς από το 1996. Και την αμέσως επόμενη εβδομάδα ανακοίνωσε τις πρώτες στην ιστορία στρατιωτικές ασκήσεις με τη Συρία!! Σχεδόνταυτόχρονα έγινε γνωστό ότι η εδαφική διαφορά Τουρκίας-Συρίας (στην περιοχή Αλεξανδρέττας) έκλεισε υπέρ της Τουρκίας και ότι οι δύο χώρες συμφώνησαν την κατάργηση της βίζας...
-Ακολούθησε το γνωστό επεισόδιο της προσβολής του τούρκου πρέσβη από τον ισραηλινό υπ.Εξ και η επίσημη συγγνώμη του Ισραήλ καθώς και μια κάποια προσπάθεια αναθέρμανσης των διμερών σχέσεων που όμως δεν φαίνεται να είναι τίποτα περισσότερο από μια επίσημη υποβάθμισή τους στα προ δεκαπενταετίας επίπεδα.
ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΕΣ. Ας σημειωθεί σε παρένθεση ότι εντυπωσιακή υπήρξε η αναθέρμανση των ελληνο-ισραηλινών σχέσεων το τελευταίο διάστημα με την «μυστική» τετραήμερη (!) επίσκεψη του αρχηγού ναυτικού αντιναυάρχου Καραμαλίκη στο Ισραήλ (8-11Δεκεμρίου 2009) όπου έγινε δεκτός με ύψιστες τιμές και με την «τυχαία» συνάντηση Παπανδρέου-Νετανιάχου στη Μόσχα (15 Φεβρουαρίου) όπου βρίσκονταν και οι δύο για επίσημες συνομιλίες με τη ρωσική ηγεσία. Ο κ. Νετανιάχου δήλωσε (ανάμεσα σε άλλα ενδιαφέροντα περί εξάπλωσης των πυρηνικών από το Ιράν στην Τουρκία) ότι υπήρξε «καταπληκτική χημεία» στη διάρκεια της συνάντησης... Το γεγονός αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι αυτόματα η Ελλάδα μπορεί να υποκαταστήσει την Τουρκία στους ισραηλινούς αμυντικούς σχεδιασμούς. Αλλά η Ελλάδα - με την προσθήκη της Κύπρου με την οποία το Ισραήλ έχει άριστες σχέσεις - διαθέτει το α ναγκαίο «στρατηγικό βάθος» (για να χρησιμοποιήσουμε τον αγαπημένο όρο του κ.Νταβούτογλου) ώστε να αποτελέσει στήριγμα του Ισραήλ. Για τούτο άλλωστε και έχει τεράστια σημασία να μην καταστεί η Κύπρος προτεκτοράτο της Τουρκίας όπως ασφαλώς θα γινόταν με το σχέδιο Ανάν και όπως ακατάπαυστα σκοπεύει η Αγκυρα... Στο πνεύμα αυτό ήταν άριστη κίνηση η δήλωση του υπουργού Αμυνας κ.Βενιζέλου κατά την επίσημη επίσκεψή του στην Κύπρο με την οποία υπεννοείτο επαναφορά του «ενιαίου αμυντικού δόγματος». Αλλά οι αγκυλώσεις της Αθήνας παραμένουν: Είναι ακατανόητη η μη διακοίνωση της απαντητικής επιστολής Παπανδρέου στον κ.Ερντογάν στον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης αλλά και στον υπουργό Αμυνας και στον ίδιο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας!
Ο ΕΠΕΡΧΟΜΕΝΟΣ ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΙΡΑΝ. Αξίξει πάντως να θυμηθούμε και την ελληνο-ισραηλινή αεροπορική άσκηση τον Ιούνιο του 2008 πάνω από την Κρήτη, που προφανή σκοπό είχε την εκπαίδευση της ισραηλινής αεροπορίας στα ραντάρ των πυραύλων S-300 (οι οποίοι πριν λίγους μήνες, τον Δεκέμβριο του 2007, είχαν τεθεί σε λειτουργία) για πιθανή επίθεση εναντίον του Ιράν που επίσης διαθέτει τους S-300. Το Ιράν βέβαια αντέδρασε και η Αθήνα απάντησε με την ελάχιστα πειστική δικαιολογία ότι "τα ραντάρ είχαν αποσυνδεθεί κατά τη διάρκεια της άσκησης".. (Ας ελπίσουμε ότι η ηγεσία του ελληνικού υπουργείου Αμυνας ζήτησε και έλαβε τα ανάλογα ανταλλάγματα από το Ισραήλ.)
Η παρατήρηση αυτή μας φέρνει κατευθείαν στην "γόρδιο δεσμό" της Τουρκικής διπλωματίας που δεν είναι άλλος από το ενδεχόμενο απόκτησης πυρηνικών όπλων από το Ιράν. Είναι αξιοσημείωτο ότι στις ηγετικές βαθμίδες της τουρκικής διπλωματίας το ενδεχόμενο αυτό θεωρείται αν όχι αποδεκτό και αναμενόμενο, τουλάχιστον όχι απαράδεκτο. Και είναι αυτή μια ακόμα απόδειξη της καθαρά "ιδεολογικής" προέλευσης της πολιτκής Νταβούτογλου, που βασίζεται στην απλουστευτική λογική ότι "αφού το Ισραήλ έχει πυρηνικά όπλα γιατι να μην έχει και το Ιράν;" Αλλά το να ακούει κανείς τον κ.Ερντογάν να αποκαλεί τον κ.Αχμαντινετζάντ «φίλο», "αδελφό" και άλλα γραφικά ξεπερνά τα όρια της ανοχής του Ισραήλ και της Δύσης. Είναι γνωστές οι πυρηνικές φιλοδοξίες της Tουρκίας. Και αξιοσημείωτη η υπογραφή συμφωνίας με τη Ρωσία για τη δημιουργία πυρηνικού εργοστασίου. Αλλά έχει άραγε κανείς στην Αγκυρα την εντύπωση ότι η Δύση θα ανεχτεί την αναπόφευκτη εξάπλωση της κούρσας πυρηνικών εξοπλισμών από το Ιράν στην Τουρκία και από εκεί σε όλη τη Μέση Ανατολή;
Η διαμεσολάβηση της Αγκυρας στην Τεχεράνη δείχνει να είναι καταδικασμένη σε αποτυχία αφού η Τεχεράνη μόνο ένα στόχο έχει στην στρατηγική σκακιέρα: να κερδίσει χρόνο με απώτερο σκοπό να επιτύχει τον εμπλουτισμό ουρανίου σε επίπεδο που να επιτρέπει τη κατασκευή πυρηνικής βόμβας. Αλλά μπροστά στην επερχόμενη κρίση η τουρκική διπλωματία θα βρεθεί σε μεγάλο αδιέξοδο: Να πάρει το μέρος του Ιράν αποκλείεται. Και από την άλλη να επιτρέψει το βομβαρδισμό των πυρηνικών εγκαταστάσεων της Τεχεράνης με χρήση του τουρκικού εναέριου χώρου είναι αδύνατον (και ήδη και αυτό έχει αποκλειστεί σχεδόν επίσημα από την τουρκική ηγεσία). Οδεύει λοιπόν και πάλι η Τουρκία για δεύτερη φορά σε μια δεκαετία σε μια αμφίσημη "ουδετερότητα" που τη φορά αυτή ίσως αποδειχτεί περισσότερο επιβλαβής για τα αμερικανικά στρατιωτικά σχέδια από την εισβολή στο Ιράκ.
Το ότι επίκειται ο βομβαρδισμός των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν είναι ολοφάνερο - οι προετοιμασίες έχουν ήδη αρχίσει: 1) Οι αμερικανοί ήδη προωθούν εξοπλισμό (με το αζημίωτο βέβαια!) και ειδικά συστήματα πυραύλων Πάτριοτ σε όλες τις συμμαχικές αραβικές χώρες του Κόλπου για την αντιαεροπορική και ειδικά την αντιπυραυλική τους προστασία στην ενδεχόμενη πολεμική σύρραξη. 2) Εχει ζητηθεί από την Boeing να επισπευσθεί η κατασκευή της "πολυπόθητης" βόμβας MOP (Massive Ordinance Penetrator), η οποία τώρα αναμένεται να ολοκληρωθεί τον προσεχή Ιούνιο. 3) Ο πρόεδρος Ομπάμα επείγεται να δείξει τις "ηγετικές" του ικανότητες πριν τις εκλογές του προσεχούς Νοεμβρίου όπου οι δημοκρατικοί θα υποστούν πανωλεθρία εάν δεν υπάρξει δραματική αναστροφή του αρνητικού κλίματος που τώρα κυριαρχεί εναντίον του προέδρου Ομπάμα. Το συμπέρασμα είναι ότι η πιθανότερη χρονική στιγμή του βομβαρδισμού των ιρανικών εγ καταστάσεων είναι ο Σεπτέμβριος, μήνας κατά τον οποίο οι επιπτώσεις από την όποια αύξηση των τιμών του πετρελαίου θα είναι κατά το δυνατόν μικρότερες.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ. Η πολιτική Νταβούτογλου μέσα σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα όχι μόνο δεν κατάφερε να μηδενίσει τα προβλήματα με τους γείτονες αλλά αντίθετα κατάφερε να δημιουργήσει μεγάλα αδιέξοδα σε όλα τα μέτωπα λόγω ακριβώς των καθαρά ιδεολογικών / θεωρητικών και μη ρεαλιστικών θεμελίων της. Κατόρθωσε μεν να προσεγγίσει εντυπωσιακά τον μουσουλμανικό και αραβικό κόσμο (και να το εκμεταλλευθεί για την στήριξη του κ.Ερντογάν στο εσωτερικό) αλλά πέτυχε επίσης και να στρέψει εναντίον της το Ισραήλ και τη Δύση τους μέχρι τώρα παραδοσιακούς συμμάχους της. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι παρά την σημαντική οικονομική της πρόοδο, η Τουρκία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη Δύση μέσω του δανεισμού που έχει λάβει από τη Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ. Η «πολυδιάστατη» πολιτική Νταβούτογλου επιχειρεί βέβαια άνοιγμα προς τη Ρωσία αλλά ταυτόχρονα γνωρίζει ότι η Ρωσία αποτελεί μακροπρόθεσμο αντίπαλο δέος - αλλά ενδεχομέν ως και μεσοπρόθεσμη απειλή. Ας μην ξεχνάμε ότι ανάμεσα στα άλλα η Ρωσία διαθέτει σήμερα στρατιωτική βάση με πυραύλους S-300 στην Αρμενία! Επίσης η πολιτική «στρατηγικού βάθους» του κ.Νταβούτογλου κατόρθωσε να εξοργίσει και να αποξενώσει ακόμα και τη μακρινή Κίνα με την χωρίς μέτρο τουρκική επέμβαση στο θέμα της τουρκόφωνης μειονότητας στη Δυτική Κίνα...
Δύο γεγονότα θα αποτελέσουν το κριτήριο της αποτυχίας ή όχι της πολιτικής Νταβούτογλου. Πρώτα, η επικείμενη αναγνώριση της Αρμενικής Γενοκτονίας στις ΗΠΑ (η διαδικασία θα αρχίσει την πρώτη εβδομάδα του Μαρτίου και θα ολοκληρωθεί τον Απρίλιο). Εάν αυτό συμβεί θα παρατηρηθεί ένα «φαινόμενο-ντόμινο» - που θα συμπαρασύρει σε κατάρρεση τα υπόλοιπα μέτωπα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής με αποκορύφωση τον επερχόμενο βομβαρδισμό του Ιράν. Στο θέμα αυτό η παρούσα διαμεσολάβηση της Τουρκίας είναι καταδικασμένη σε αποτυχία και τα ενδεχόμενα αδιέξοδα της πολιτικής Νταβούτογλου τεράστια.
Υπό το πρίσμα των παρατηρήσεων αυτών θα ήταν απαράδεκτη οποιαδήποτε βιασύνη της κυβέρνησης Παπανδρέου να κλείσει εθνικά θέματα στην παρούσα φάση - ειδικά επειδή έχει αποδυναμωθεί η διεθνής θέση της Ελλάδας λόγω της οικονομικής κρίσης και της γενικής πολιτικής αποσύνθεσης. Η αμερικανική πολιτική εδώ και πολλά χρόνια δελεάζει την Τουρκία με «προσφορές» στο Κυπριακό και στα δυτικά σύνορα του Αιγαίου και της Θράκης, ως αντάλλαγμα «συνετής» πολιτικής στα ανατολικά (τότε στο με το Ιράκ, τώρα με το Ιράν). Η Ελλάδα πρέπει να αντισταθεί σε οποιαδήποτε πίεση τώρα. Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα ρευστή. Τι θα γίνει άραγε σε περίπτωση που το ιρακινό κουρδιστάν κηρύξει την ανεξαρτησία του; Δεν χρειάζεται να σχολιάσουμε τις κοσμογονικές συνέπειες που χωρίς αμφιβολία θα είναι διαλυτικές για την Τουρκία (σημειωτέον ότι τη στιγμή αυτή κατά δημοσιογραφικές πληροφορίες ισραηλινοί στρατιωτικοί εκπαιδεύουν τους κούρδους το υ Ιράκ και μυστικοί πράκτορες οργανώνουν κοινές κουρδο-ισραηλινές επιχειρήσεις στο Ιράν). Η εσπευσμένα προγραμματισθείσα για τις 9 Μαρτίου επίσημη επίσκεψη Παπανδρέου στην Ουάσιγκτον σε καμία πεςρίπτωση δεν πρέπει να ιδωθεί ως ευκαιρία «εκπτώσεων» στα εθνικά θέματα. Η αναβολή των οποιονδήποτε αποφάσεων για το 2011 και αργότερα αποτελεί τη μόνη επιβεβλημένη γραμμή για την Ελλάδα στην παρούσα συγκυρία.
Θα κλείσω την ανάλυση αυτή σημειώνοντας ότι έχει έρθει η στιγμή να βγάλει η Ουάσιγκτον τις φιλοτουρκικές της «παρωπίδες» και να δεί την Τουρκία ως αυτό ακριβώς που πάντοτε ήταν: «Ενας αμφίβολος σύμμαχος», σύμφωνα με τη δήλωση του Ted Galen Carpenter του Cato Institute σε μια σχετική ομιλία του (σε μια εκδήλωση της επιτροπής εθνικών θεμάτων της Ομοσπονδίας Ελλ.Σωματείων Ν.Υόρκης το 2005). Εχθρική έως ουδέτερη στους δύο μεγάλους πολέμους, πάντοτε πιστή στις καταπατήσεις των κάθε λογής ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και συμφεροντολογικά ουδέτερη στις περισσότερες νεότερες συγκρούσεις.
Νίκος Σταματάκης, Ph.D
Νέα Υόρκη
Ενα μεγαλο μπραβο για το κειμενο..! αν μπορει να μοθ απαντησει κανεις ομως με 5 λογια.. γιατι η Τουρκια ηρθε σε ρηξη με τις ΗΠΑ?
ΑπάντησηΔιαγραφή