Πόθεν τούτο τεκμαίρεις;

Όταν η πολιτική εμπλέκεται με την επιστήμη, είτε την «καπελώνει» εξαγοράζοντάς την, είτε τη λοιδωρεί, μέσω προπαγάνδας. Γράφει ο Δ...

Όταν η πολιτική εμπλέκεται με την επιστήμη, είτε την «καπελώνει» εξαγοράζοντάς την, είτε τη λοιδωρεί, μέσω προπαγάνδας.

Γράφει ο Δημήτρης Γκίκας

Κάθε επιστήμη βασίζεται σε κανόνες λογικής και σε αποδείξεις. Οι πρώτες βοηθούν να κατανοήσουμε τις βασικές αρχές λειτουργίας του κόσμου. Οι δεύτερες αποκλείουν τη διατύπωση σοφιστειών, δηλ. ευλογοφανών, αλλά μη πραγματικών ερμηνειών του κόσμου. Τα παραπάνω αποτελούν στοιχειώδεις κανόνες στην επιστημολογία, δηλαδή τη φιλοσοφία και τη θεωρία των επιστημών. Η θεμελίωση της σύγχρονης επιστήμης οφείλεται στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, οι οποίοι πρώτοι έθεσαν ως βασικό επιστημονικό ερώτημα το «Πόθεν τούτο τεκμαίρεις;» (Μτφρ: Από πού το συμπεραίνεις αυτό;)

Τα παραπάνω, όπως φαίνεται, εξακολουθούν, 2.500 σχεδόν χρόνια μετά, να μην θεωρούνται δεδομένα στην επιστήμη. Έτσι, έχουμε «επιστήμονες» που, παρότι δεν είναι Ιστορικοί, αποφαίνονται «επιστημονικά» για ιστορικά θέματα, όπως ο κ. Αριστείδης Χατζής, μέλος της τραγελαφικής (όπως αποδεικνύεται) επιστημονικής ομάδας «Ελλάδα 21» που προετοιμάζει τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση.

Τι είπε ο κ. Χατζής; Ότι ο Καποδίστριας εφάρμοσε στην ουσία «δικτατορία» κι ότι, μάλιστα, οι «φιλελεύθεροι» Έλληνες δεν το έβαλαν κάτω (ανάρτηση στον επίσημο λογαριασμό twitter του Ελλάδα 21). Με άλλα λόγια, ο Καθηγητής της Φιλοσοφίας του Δικαίου και Νομικός (καμία σχέση με την επιστήμη της ιστορίας) διαπράττει το γνωστό σφάλμα του ετεροχρονισμού, δηλ. χρησιμοποιεί όρους σύγχρονους για να περιγράψει μια ιστορική κατάσταση, η οποία απέχει από τη δική μας 200 χρόνια. «Δικτάτορας» και «φιλελευθερισμός», έννοιες που δύσκολα μπορείς να συνταιριάξεις με την εποχή, χρησιμοποιούνται για να αποδομήσουν το έργο του Καποδίστρια, του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας.

Πολλοί σύγχρονοι του Καποδίστρια τον εγκάλεσαν, πράγματι, για τυραννικές μεθόδους διακυβέρνησης. Αλλά το να αποκαλέσεις «Δικτάτορα» έναν κυβερνήτη που ήλθε κατόπιν πρόσκλησης (κι όχι μόνος του) και που έλαβε εντολή διακυβέρνησης επί 7ετία, λόγω της κατάστασης που επικρατούσε στη χώρα, συνιστά σοβαρό επιστημολογικό σφάλμα.

Ο κ. Χατζής δεν είναι, βέβαια Ιστορικός. Κατά συνέπεια, οι ιστορικές του απόψεις μπορεί να είναι σεβαστές, όχι όμως αποδεκτές, πολλώ δε μάλλον δεν μπορούν να προβάλλονται μέσω επίσημων διαύλων, όπως το «Ελλάδα 21». Αλλά ακόμα και το γεγονός ότι ο κ. Χατζής δεν είναι επιστήμων της ιστορίας, δεν δικαιολογεί την απουσία της χρήσης ιστορικών αποδείξεων και κανόνων λογικής στη διατύπωση της «ιστορικής» του ερμηνείας.

Δυστυχώς, το πρόβλημα είναι πολύ βαθύ κι αφορά σε πολλούς επιστημονικούς κλάδους. Η κρίση του κορωνοϊού απέδειξε ότι ακόμα και ο ιατρικός κλάδος, από τους πλέον σεβαστούς επιστημονικά και καταξιωμένους κοινωνικά καθότι ασχολείται με το πολύτιμο αγαθό της υγείας, μπορεί να κλονιστεί σοβαρά από μια υγειονομική κρίση, η οποία, εκτός από το εμφανέστατο γεγονός ότι παραμένει επιστημολογικά αδιευκρίνιστη, αποτέλεσε και αφορμή για μια πρωτοφανή άσκηση πολιτικής παγκόσμιου ελέγχου και περιορισμού των ελευθεριών.

Η ανάπτυξη των επιστημών και η εξειδίκευσή τους θα περίμενε κανείς ότι, πρωτίστως, θα οδηγούσε όχι μόνο σε βελτίωση των συνθηκών της καθημερινής ζωής, αλλά και σε ανάδειξη της αξίας του ορθού λόγου. Αντ’ αυτού, η επιστήμη καταγίνεται συχνά το όχημα για διάδοση πολιτικών αντιλήψεων και πρακτικών, για εξασφάλιση οικονομικού κέρδους, για επίδειξη γνώσεων (που τελικά αποδεικνύονται υπερεκτιμημένες) ή, ακόμα χειρότερα, για επίδειξη ισχύος (πολιτικής ή όποιας άλλης). Πρόκειται για νεοσκοταδισμό που, πολλές φορές, εκφράζεται ως διανοουμενίστικη δηθενιά και ψευτοκαθολικότητα γνώσης. Όλοι έχουν δικαίωμα γνώμης (δόξα), έλεγε ο Πλάτων. Επιστήμη, όμως μόνο οι επαΐοντες, δηλαδή αυτοί που έχουν τη γνώση για το αντικείμενο, για το οποίο μιλούν.

Επί του θέματος: όταν η πολιτική εμπλέκεται με την επιστήμη, είτε την «καπελώνει» εξαγοράζοντάς την, είτε τη λοιδωρεί, μέσω προπαγάνδας.

Περιμένω την αντίδραση της Προέδρου του Ελλάδα 21 για τη συγκεκριμένη ανάρτηση και τον (όποιο) σκοπό της…

(Εικόνα: Σχολή των Αθηνών, πίνακας του γνωστού Αναγεννησιακού ζωγράφου Ραφαέλο, που απεικονίζει ως κεντρικά πρόσωπα τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη)

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου