Οι επιδιώξεις της Τουρκίας στα Δυτικά Βαλκάνια και ο διχασμός στην Ευρωπαϊκή Ένωση

  Η Τουρκία ακολουθεί μια  διαφορετική πολιτική προσέγγιση σε ολόκληρη την περιοχή των Βαλκανίων από αυτήν που ακολουθεί αλλού... Διαδραμα...

 

Η Τουρκία ακολουθεί μια  διαφορετική πολιτική προσέγγιση σε ολόκληρη την περιοχή των Βαλκανίων από αυτήν που ακολουθεί αλλού...

Διαδραματίζει τον ήπιο παίκτη σε χώρες όπως η Σερβία, η Ρουμανία και η Βουλγαρία και την ισλαμική δύναμη ή το πολιτιστικό σημείο αναφοράς σε χώρες όπου υπάρχουν σημαντικές τουρκικές ή μουσουλμανικές μειονότητες, όπως η Βοσνία, η Αλβανία και τα Σκόπια. 

Από Ιταλικό Κέντρο Στρατηγικών Μελετών

"Η Ευρωπαϊκή Ένωση καταδεικνύει μια ποικιλία απόψεων σχετικά με τη διαδικασία ένταξης ορισμένων κρατών, αφήνοντάς τα σε μια αβεβαιότητα που θα μπορούσε να την βλάψουν.

 Μια Ελλάδα με έναν ανανεωμένο Ατλαντισμό προσπαθεί να καθιερωθεί ως ηπειρωτικός πυλώνας γεφυρών αερίου που αναχωρούν από την Ανατολή. 

Το τρέχον παιχνίδι, που παίζεται στη λειτουργική αλληλεξάρτηση των περιφερειακών παραγόντων, έχει ενδιαφέρουσες οικονομικές επιπτώσεις τόσο στην υποδομή όσο και στον ενεργειακό τομέα. 

Η Τουρκία δημιουργεί από μόνη της έναν ανταγωνιστικό και πολύ εξελιγμένο ρόλο."

Τουρκία

Η Τουρκία αναλαμβάνει μια εν μέρει διαφορετική πολιτική σε ολόκληρη την περιοχή των Βαλκανίων από αυτήν που ακολουθεί αλλού, παίζοντας ως ήπιος παίκτης σε χώρες όπως η Σερβία, η Ρουμανία και η Βουλγαρία και ως ισλαμική δύναμη ή πολιτιστικό σημείο αναφοράς σε χώρες όπου υπάρχουν σημαντικές τουρκικές ή μουσουλμανικές μειονότητες, όπως η Βοσνία, η Αλβανία και η Βόρεια Μακεδονία. 

Η Άγκυρα γνωρίζει καλά την έκκληση που εγείρει η ένταξη στο ΝΑΤΟ σε ορισμένους τομείς και εκμεταλλεύεται σοφά τη διπλή ταυτότητά της ως πρώην οθωμανική δύναμη και μέλος της Ατλαντικής Συμμαχίας.

Από την άποψη της ισορροπίας των επιρροών, η Τουρκία παίζει ένα εκλεπτυσμένο και πολύτιμο παιχνίδι επίσης μέσω της διεθνούς συνεργασίας. 

Ο Οργανισμός Συνεργασίας και Ανάπτυξης (TIKA) άνοιξε γραφεία στην Αλβανία, τη Βοσνία και τη Σερβία ο οποίος  βοηθά στην προώθηση και στην προστασία της οθωμανικής κληρονομιάς στα Βαλκάνια, καθώς και τη υποστήριξη των ισλαμικών μειονοτήτων.  Ωστόσο, η TIKA εκτελεί έργα για την υποστήριξη της αποκατάστασης μη ισλαμικών λατρευτικών χώρων (όπως η Εκκλησία του San Giorgio di Tumanovo). 

Ο στόχος της Τουρκίας είναι στην πραγματικότητα να διατηρήσει την ταυτότητα μιας κοινότητας που σχετίζεται με τους ιστορικούς δεσμούς, το λεγόμενο akraba toplulukları.

Η επίσημη γραμμή του Οργανισμού (και επομένως , ‘lato sensu’, της Εκτελεστικής της Άγκυρας) είναι να αναλάβει δράση όχι μόνο οικονομικής φύσης, αλλά και κοινωνικής και πολιτιστικής, προκειμένου να αυξηθεί η «ευαισθητοποίηση και σταθερότητα».

 Οι δραστηριότητες βοήθειας που πραγματοποιούνται από την TIKA είναι υγειονομικής φύσης 45,5%, διοικητικές 20,49%, 15,81 εκπαίδευσης, 14,78% πολιτιστικές και αποκαταστάσεις και για 3,45% για αποχέτευση νερού.

Ταυτόχρονα, η Άγκυρα έχει γίνει μια σημαντική πηγή άμεσων ξένων επενδύσεων, δημιουργώντας αλυσίδες αξίας βιομηχανικής, χρηματοοικονομικής, εφοδιαστικής και επικοινωνιακού χαρακτήρα. 

Το εμπόριο μεταξύ της Τουρκίας και της περιοχής της Νοτιοανατολικής Ευρώπης έχει αυξηθεί σχεδόν δεκαπλάσια σε λιγότερο από είκοσι χρόνια, από 364 εκατομμύρια ευρώ το 2002 σε 3 δισεκατομμύρια το 2016.

Από πολιτική άποψη, όπως και για τη Βοσνία, η Τουρκία θα είναι σε θέση να ενεργήσει αποτελεσματικά στην Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία όταν οι Βρυξέλλες φαίνεται να κλείνουν την πόρτα για πρόσβαση σε αυτά τα κράτη.

 Ενδιαφέρον είναι ένα περιστατικό που μπορεί να διαβαστεί στον επίσημο ιστότοπο του πρακτορείου TIKA, σύμφωνα με το οποίο τα Βαλκάνια θα ήταν το επίκεντρο μιας μυστικής στρατηγικής σχετικά με τις νέες ενεργειακές διαδρομές και τον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων. 

Ο Οργανισμός επισημαίνει τη «μαύρη προπαγάνδα» που κατηγορεί την Τουρκία για αύξηση της παρουσίας τρομοκρατικών στοιχείων στην περιοχή, που ήδη δοκιμάζεται από μια εύθραυστη πολυεθνική δομή.

Μέγιστο  στρατηγικό ενδιαφέρον για τα Βαλκάνια

Τα Βαλκάνια είναι σαφώς, για την Τουρκία, ένα από τα εδάφη μέγιστου στρατηγικού ενδιαφέροντος σύμφωνα με αυτό το δόγμα που ανήκει στη φιλοσοφία της κυβέρνησης της Άγκυρας από τη μετατόπιση της εξωτερικής πολιτικής που έχει βιώσει η χώρα σε σύγκριση με προηγούμενες κοσμικές εμπειρίες, δεδομένου ότι είναι εδάφη που παλαιότερα ανήκαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. 

Παρά το γεγονός ότι το δόγμα Νταβούτογλου έχει, με την πάροδο του χρόνου, τροποποιηθεί προσαρμόζοντας το σε μια πραγματικότητα ασυμβίβαστη με τις προοπτικές του συντάκτη της, και να μεταμορφωθεί βάσει διαφορετικών στοιχείων του αναπτυσσόμενου πλαισίου, ο πολιτικός άξονας με το Σεράγεβο παραμένει ουσιαστικός για την επίτευξη του στόχου της μιας επιρροής στην αυλή του ευρωπαϊκού σπιτιού, μια εναλλακτική λύση από εκείνη των Βρυξελλών.

 Την τελευταία δεκαετία, μια Τουρκία που εξακολουθεί να είναι προσανατολισμένη για την είσοδο της στην Ευρώπη, διεξάγει μια βαλκανική πολιτική που δεν συγκρούεται μεν,  με την φιλοευρωπαϊκή επιλογή των χωρών της περιοχής, αλλά με μη ορατό της ενταξιακής διαδικασίας της Τουρκίας, προτάσσονται τώρα διαφορετικές πιθανές τάσεις και σχέσεις της Άγκυρας και της Ευρώπης για την περιοχή.

Ευρωπαϊκή Ένωση

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιπροσωπεύει ένα ‘unicum’ μεταξύ των διεθνών παραγόντων που ενδιαφέρονται να επεκτείνουν την παρουσία τους στη βαλκανική χερσόνησο:

Η ετερογένεια των απόψεων των επιμέρους κρατών μελών κινδυνεύει να υπονομεύσει τη δυνατότητα καθορισμού με σαφήνεια ενός προγράμματος ένταξης. 

Η Αλβανία, μέλος του ΝΑΤΟ από το 2009, και η Βόρεια Μακεδονία, επίδοξα μέλη, επιθυμούν να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις στο εγγύς μέλλον. 

Το γαλλικό βέτο (με την υποστήριξη της Δανίας και των Κάτω Χωρών. Η Γαλλία είχε ήδη λάβει την ίδια θέση, μαζί με τις Κάτω Χώρες, το 2018) τον περασμένο Οκτώβριο εμπόδισε την έναρξη διαπραγματεύσεων για την πρόσβαση των δύο χωρών στην Ευρώπη, σε αντίθεση στην πολιτική υποστήριξη της Γερμανίας και της Ιταλίας.

Πίσω από τη γαλλική θέση, με κίνητρο την ανάγκη να περιμένουμε μια πιο ώριμη στιγμή, υπάρχει ο φόβος ότι το άνοιγμα των Βρυξελλών σε νέα μέλη εξακολουθεί να επηρεάζεται από τις διαδικασίες μεταρρύθμισης που βρίσκονται σε εξέλιξη,  ιδιαίτερα σε χώρες που ανήκουν σε μια προβληματική περιοχή όπως τα Βαλκάνια.

Αυτό μπορεί να αντιπροσωπεύει μια πρόκληση πολύ σημαντικών διαστάσεων για μια Ένωση της οποίας η διακυβέρνηση (εξακολουθεί να βασίζεται στην αρχή της ομοφωνίας και χωρίς αποτελεσματική ενιαία και αποτελεσματική διαχείριση της εξωτερικής πολιτικής) έχει ήδη επιτύχει μια ισορροπία που είναι δύσκολο να διατηρηθεί σε ομοφωνία των 27.

Συμπεράσματα

Η Αλβανία, το Κοσσυφοπέδιο και οι Αλβανικές μειονότητες στη Βόρεια Μακεδονία παίρνουν τις θέσεις μεγαλύτερης διαφάνειας απέναντι στη Δύση στα Δυτικά Βαλκάνια (εδώ νοούνται ως ΝΑΤΟ και Ευρωπαϊκή Ένωση).

 Οι κοινωνικές εντάσεις μεταξύ των εθνοτικών μειονοτήτων της Βόρειας Μακεδονίας και η παρουσία τζιχαντιστών φωλιών στα σύνορα με το Κοσσυφοπέδιο, οι οποίες προκάλεσαν συγκρούσεις με τις δυνάμεις ασφαλείας της Βόρειας Μακεδονίας στην επαρχία Κουμάνοβο το 2015, αποτελούν μια γραμμή κατάγματος που οφείλει να θεραπευτεί ώστε η Βόρεια Μακεδονία, με τη σειρά της προσανατολισμένη έντονα προς τις Βρυξέλλες, να εισέλθει με γαλήνη και κοινωνική ειρήνη σε στενότερη σχέση με την Αλβανία στη διαδικασία οικονομικής ολοκλήρωσης, τόσο περιφερειακής όσο και ευρωπαϊκής. 

Τα κοινά έργα υποδομής που έχουν σχεδιαστεί με το μοντέλο ελεύθερης κυκλοφορίας Σένγκεν θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν μια ενδιαφέρουσα ώθηση σε αυτό το θέμα. 

Η ενοποίηση των ιταλικών εταιρειών στην περιοχή, η οποία έχει ήδη ξεκινήσει πριν από μια δεκαετία, θα πραγματοποιηθεί πλήρως εάν η χώρα συνεχίσει να προωθεί τη διαδικασία ένταξης στην Ένωση των δύο χωρών, με τέτοιο τρόπο ώστε να τελειοποιήσει εκείνα τα μονοπάτια νομοθετικής εξέλιξης που απαιτούνται για να αντιμετωπίσουν τις ηπειρωτικές αγορές.

Σερβία

Αν και η Σερβία έχει δεσμευτεί να εξομαλύνει τις σχέσεις με την Αλβανία και με το Κοσσυφοπέδιο -που δεν αναγνωρίζει από πολιτική άποψη, θα πρέπει να συγκεραστεί με τα αιτήματα μιας Ρωσίας που ενδιαφέρεται να διατηρήσει την επιρροή της στην περιοχή και με αυτό το τμήμα η κοινή γνώμη (εκλογικό σώμα), επηρεάζεται από  τα εθνικιστικά αιτήματα  που συγχωνεύονται με τις αναμνήσεις των βομβαρδισμών του 1999.

Ωστόσο, το φυσικό αντίβαρο της Ρωσίας δεν φαίνεται να είναι η Ευρώπη, πολιτικά πολύ αδύναμη, αλλά σίγουρα η παρουσία του ΝΑΤΟ. 

Ορισμένες επιλογές που έκανε η κυβέρνηση Βούτσιτς προς την Ατλαντική Συμμαχία έχουν εγείρει τους φόβους της Μόσχας. 

Το Βελιγράδι παρουσιάζει σχέδια περιφερειακής οικονομικής ολοκλήρωσης, χωρίς να αποκλείει τη διατήρηση του ισχυρού και ιστορικού δεσμού με τη Μόσχα.

Τουρκία

Η Τουρκία διαδραματίζει έναν πιθανό προστατευτικό ρόλο με την έννοια τόσο της Ισλαμικής δύναμης όσο και του μέλους του ΝΑΤΟ, ανάλογα με τη χώρα αναφοράς, με έντονη τάση να ενεργεί μέσω της μαλακής δύναμης (ανθρωπιστική και πολιτιστική συνεργασία) και της οικονομίας (μαζικές επενδύσεις στην ενέργεια - TANAP - και logistics). 

Μια σχέση ιδιαίτερης εγγύτητας με τον Βόσνιο πρωθυπουργό και η έντονη εστίαση στις ισλαμικές μειονότητες είναι ο μοχλός που χρησιμοποιείται περισσότερο από την Άγκυρα για να εδραιωθεί στην περιοχή.

Τα δύο κέντρα

Το «ταξίδι σε δύο διαδρομές» ή η τοποθέτηση μεταξύ διαφορετικών κέντρων επιρροής, αξιοποιώντας τα οφέλη και των δύο, είναι ένα κοινό στοιχείο για διάφορους παράγοντες της περιοχής και δημιουργεί μια κατάσταση λειτουργικής αλληλεξάρτησης, η ύπαρξη της οποίας είναι δυνατή έως ότου η Τουρκία θα παραμείνει υποψήφια για μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Δεδομένου ότι η διαδικασία έχει καθυστερήσει σε διάφορα θέματα, είναι απαραίτητο να αμφισβητηθεί η πιθανότητα να γίνει η Άγκυρα εναλλακτικός πόλος έλξης των Βρυξελλών κυρίως στο Σαράγεβο, τα Τίρανα και τα Σκόπια (εάν απορριφθούν από την Ευρώπη).

Αυτό το ενδεχόμενο υπονομεύει σημαντικά την ισορροπία των επιρροών και απαιτείται μεγαλύτερο περιθώριο ελιγμών από την Ευρώπη.

Francesco Petrucciano

Geopolitica.info,

Από Βαλκανικό Περισκόπιο

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου