Η φιλοσοφική και επιστημονική έκφραση του χώρου στην Αρχαία Ελλάδα

Αυτό που συναντάμε στον Ελληνικό πολιτισμό είναι η ριζικά διαφορετική εικόνα του Κόσμου από την μέχρι τότε εικόνα του κόσμου των παραδοσιακώ...

Αυτό που συναντάμε στον Ελληνικό πολιτισμό είναι η ριζικά διαφορετική εικόνα του Κόσμου από την μέχρι τότε εικόνα του κόσμου των παραδοσιακών λαών.

Αυτή η αλλαγή δεν συντελέστηκε απότομα από την μία μέρα στην άλλη αλλά μετά από αιώνες συνεχούς μεταμόρφωσης. Γι' αυτό στην Αρχαία Ελλάδα συναντάμε και τις δύο αντιλήψεις την μαγική και την φιλοσοφική.

 

Γράφει ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΑΒΙΤΟΥ

Tο πέρασμα από την μία στην άλλη ήταν αυτό που δημιούργησε την αλλαγή στην εικόνα του κόσμου.

Έτσι έχουμε από την μία τον Όμηρο και τον Ησίοδο και στην συνέχεια από την άλλη τους Ίωνες φιλοσόφους που είναι εκείνοι που φέρνουν την νέα αντίληψη.

Αυτό που συντελέστηκε με τους Ίωνες φιλοσόφους ήταν μια αλλαγή στην παράσταση του χώρου.

Αυτή η αλλαγή προκάλεσε μία μεταμόρφωση της ιδέας που είχε ο ίδιος άνθρωπος για τον εαυτό του, την Φύση και το Σύμπαν.

Οι Ίωνες φιλόσοφοι είχαν ως σκοπό τους να παρουσιάσουν στα γραπτά τους , μία θεωρία, μία γενική αντίληψη που μπορεί να εξηγήσει τον κόσμο χωρίς καμία θρησκευτική ανησυχία χωρίς καμία αναφορά σε θεότητες ή ιερουργικές πρακτικές.

Αντίθετα οι φυσικοί είχαν συνείδηση ότι σε πολλά σημεία αντιτάσσονται στις παραδοσιακές θρησκευτικές δοξασίες.

Βρισκόμαστε μπροστά στο Ιδεώδες της κατανόησης του κόσμου.

Αιτιολογούν την διάταξη του σύμπαντος με ένα καθαρά λογικό τρόπο.

Θέλουν κάθε άνθρωπος να κατανοήσει με απλά παραδείγματα πως συγκροτήθηκε ο κόσμος.

Με την εμφάνιση τους βλέπουμε μια εκλαΐκευση των μυστηρίων της αρχαιότητας .

Οι ίδιοι όμως δεν ξεφεύγουν από την δογματική που χαρακτηρίζει την μυθική σκέψη επειδή οι ίδιοι ήταν μυημένοι με μια συσκέκριμένη αποστολή .

Αυτά μέχρι τον Πλάτωνα .

Ο Αριστοτέλης είναι ο πρώτος πραγματικά φιλόσοφος.

Έτσι από την κοσμογονία του Ησιόδου που βλέπουμε ότι ο κόσμος ήταν ένα τεράστιο πιθάρι που καταλήγει σε ένα στενό λαιμό και από τον οποίο ξεπετάγονται οι ρίζες του κόσμου και ότι μέσα σε αυτόν φυσούν σίφουνες προς όλες τις κατευθύνσεις του χώρου συγκεκριμένα του Χάους και ότι στην συνέχεια ο Ζευς γίνεται βασιλιάς του κόσμου και βουλώνει το στόμιο του πιθαριού έτσι ώστε να μη υπάρχει εισροή του Χάους στον κόσμο τη Τάξης περνάμε στην νέα αντίληψη για τον κόσμο και την προνομιακή θέση που έχει σε αυτή ο κύκλος.

Αυτό που χαρακτηρίζει το σύμπαν στην νέα αντίληψη είναι η σφαιρικότητα του η κυκλική του όψη όπως μας δίνεται από τον Αναξίμανδρο.

Για τον Αναξίμανδρο η γη παραμένει ακίνητη στο κέντρο της ουράνιας σφαίρας εξαιτίας της ίσης της απόστασης από όλα τα σημεία της σφαίρας.

Τοποθετημένη στο κέντρο τίποτα δεν την εξουσιάζει , τίποτα δεν την κυριαρχεί αντίθετα με τις μυθικές παραδόσεις που η γη εξαρτιόταν από κάτι άλλο που την βαστάζει.

Αυτή η μη-κυριαρχία σημαίνει Αυτονομία χαρακτηριστικό της Λογικής νοοτροπίας.

Το πάνω, το κάτω, το δεξί , το αριστερό, δεν υπάρχουν μόνα τους αλλά σε σχέση με το κέντρο .

Το πάνω και το κάτω δεν είναι μόνο συμμετρικά αλλά και αντιστρεπτά.

Αντίληψη που κυριαρχεί μέχρι σήμερα κοιτώντας τον παγκόσμιο χάρτη μίας οποιαδήποτε χώρας την βλέπουμε πάντα στο κέντρο.

Η Γη για τον Αναξίμανδρο αναφέρεται ως "υπό μηδενός κρατούμενης" και σημαίνει ότι δεν εξουσιάζεται δεν κυριαρχείται από κανένα όπως η Κοινή Εστία στο κέντρο τη πόλης.

Η γη βρισκόμενη στο κέντρο μπορούμε να πούμε ότι είναι μια μικρογραφία του όλου .

Κάθε σημείο του σύμπαντος όποια και να είναι η θέση του είναι αναγκαστικά περιορισμένο και επιμέρους.

Μονάχα το άπειρο δεν είναι μερικό.

Η γη επειδή είναι το κέντρο είναι "κοινή" για όλα τα σημεία του χώρου και έτσι μπορούμε να πούμε ότι είναι ομόλογη του απείρου.

Η Γη η οποία είναι ακίνητη και σταθερή στο κέντρο του κόσμου οι φιλόσοφοι την ονομάζουν Εστία προβάλλοντας στην φύση την εικόνα της ανθρώπινης κοινωνίας με την μορφή που της είχε δώσει η πόλη .

Μέσα από τις μεταμορφώσεις του συμβολισμού της Εστίας βλέπουμε πως έγινε το πέρασμα από μια μυθική εικόνα σε μια πολιτική και γεωμετρική.

Στην νέα νοοτροπία ο άνθρωπος εκλογικεύει για να συλλάβει την νέα αντίληψη του χώρου που εκφράζεται ταυτόχρονα στην θρησκεία , στην φιλοσοφία ,στην επιστήμη και στην πολιτική.

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ:

Η νέα κοσμολογική αντίληψη για την οργάνωση του χώρου είναι στενά συνδεδεμένη όπως θα δούμε και με την οργάνωση του κοινωνικού χώρου στην Αρχαία Ελλάδα στα πλαίσια της Πόλης -Κράτους .

Αυτό που βλέπουμε στο πολιτικό επίπεδο είναι ότι η Κοινή Εστία δεν είναι μια οποιαδήποτε Εστία είναι τοποθετημένη στο κέντρο της Πόλης και σε αυτήν κατατίθεται το κράτος για να μην μπορεί να το ιδιοποιηθεί κανείς .

Ονομάζεται κοινή γιατί συμβολίζει το σύνολο μιας πολιτικής κοινότητας .

Ο όρος κοινά δηλώνει τον πολιτικό τομέα , σημαίνει αυτό που είναι κοινό σε όλους , τις δημόσιες υποθέσεις.

Έτσι τίποτα που να ανήκει στον δημόσιο τομέα δεν μπορεί να ρυθμιστεί από ένα μόνο άτομο .

Ανάμεσα σε αυτούς που συγκροτούν την πολιτική κοινότητα όλα τα κοινά πρέπει να γίνονται αντικείμενο δημόσιας συζήτησης .

Η πόλη προϋποθέτει μια διαδικασία που αφαιρεί το ιερό χαρακτήρα από την κοινωνική ζωή και την εκλογικεύει.

Δεν υπάρχει πια ο βασιλιάς - ιερέας που τηρώντας ένα θρησκευτικό ημερολόγιο κάνει ότι πρέπει να γίνει στο όνομα της ανθρώπινης ομάδας .

Τώρα οι ίδιοι οι άνθρωποι παίρνουν στα χέρια τους την "κοινή τύχη" και αυτοί αποφασίζουν μετά από συζήτηση.

Οι υποθέσεις της πόλης ρυθμίζονται μετά από δημόσια συζήτηση όπου ο καθένας μπορεί να παρέμβει και για να αναπτύξει τα επιχειρήματα του .

Ο λόγος γίνεται το όργανο των δημοσίων συζητήσεων και λόγος η ικανότητα να σκέπτεται κανείς με επιχειρήματα , η ικανότητα που ορίζει τον άνθρωπο ως "πολιτικό όν".

Αυτή την σημασία που παίρνει ο προφορικός λόγος ως όργανο της πολιτικής ζωής αντιστοιχεί με την κοινωνική αλλαγή της γραφής .

Στους λαούς τους μέχρι τότε η βασιλεία ήταν η μορφή διακυβέρνησης του κράτους και η γραφή ήταν προνόμιο των γραφέων μιας συγκεκριμένης κάστας .

Την εποχή της πόλης -Κράτους το προνόμιο μιας κάστας γίνεται κοινό για όλους .

Αυτό που παρατηρείται με την νέα νοοτροπία είναι ότι πολλά πράγματα περνούν από το χώρο του Εσώτερου στον χώρο του εξωτερισμού.

Το κοινό σημείο του συμβολισμού του χώρου που το συναντάμε και στον πολιτικό τομέα είναι ότι και αυτός στηρίζεται στην γεωμετρία του κύκλου.

Στον ελληνικό κόσμο είναι που βρίσκουμε το νέο σχέδιο όπου όλα τα δημόσια κτίρια συγκεντρώνονται γύρω από την αγορά .

Πολλοί λαοί μέχρι τότε ήταν έμποροι με καλύτερα συστήματα από τους Έλληνες αλλά κανείς δεν είχε αγορά!!!!

Η προέλευση της αγοράς βρίσκεται στην τάξη των πολεμιστών .

Όταν οι πολεμιστές συγκεντρώνονταν σχημάτιζαν ένα κύκλο .

Μέσα στον χώρο δημιουργούταν ένας χώρος δημόσιας συζήτησης.

Όταν κάποιος μιλούσε και τελείωνε έβγαινε από το μέσο και τότε έμπαινε κάποιος άλλος και απαντούσε.

Η πολεμική σύναξη μετά από κοινωνικοοικονομικές αλλαγές θα γίνει η αγορά της Πόλης.

Στο Πολιτικό επίπεδο όλες αυτές τις αλλαγές τις βλέπουμε να εκφράζονται με ολοκληρωμένο τρόπο στο πολίτευμα του Κλεισθένη του Αθηναίου .

Οι μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη προκάλεσαν βαθιά μεταμόρφωση στην οργάνωση του χώρου αλλά και του χρόνου.

Πρώτα η πόλη οργανώνεται με βάση την εδαφική αρχή και όχι των αριστοκρατικών γενών .

Η πόλη προβάλλεται πάνω στον χώρο , Φυλές και δήμοι προβάλλονται πάνω στο έδαφός. ¨όλα προσανατολισμένα προς ένα κέντρο την κοινή Εστία.

Η Κοινή Εστία δίνει ένα νέο θρησκευτικό πλαίσιο αλλά πρόκειται πια για πολιτική.

Ένας συγκερασμός του μαγικού και του λογικού.

Όλα τα αξιώματα έχουν ένα θρησκευτικό χαρακτήρα .

Ο θεσμός των Ιερατείων των Φυλών ανάγονται στο Κλεισθένη που κληρωνόταν ετησίως από το σύνολο των Φυλών .

Το ίδιο σύστημα που υπάρχει και σήμερα αλλά δεν έχει κανένα θρησκευτικό υπόβαθρο.

Αυτές οι τομές είχαν σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη της Φιλοσοφίας αλλά και της Σοφιστικής.

Σπάζοντας συνήθειες της σκέψης ριζωμένες στη θρησκεία υιοθετεί τον αριθμό 10 αντί του 12 (Δώδεκα μήνες , δώδεκα θεοί κ.ο.κ)

Η χρήση του δεκαδικού συστήματος έγινε κυρίως για την εξάπλωση του εμπορίου και του νομίσματος για την καταγραφή των λογαριασμών.

Μια εξήγηση για αυτό είναι ότι με την εξωτερίκευση της γραφής έρχεται στον δημόσιο χώρο αυτό το σύστημα αρίθμησης που ήταν για καθορισμένη χρήση και είχε πολιτικό και όχι θρησκευτικό χαρακτήρα .

Ένας καθαρός διαχωρισμός του εξωτερικού και του εσωτερικού χώρου .

Πίσω όμως από όλες αυτές τις μεταρρυθμίσεις κρύβεται το Μαντείο των Δελφών .

Επειδή ήταν αυτό που όρισε τον Κλεισθένη και αυτό που όρισε τον Ήρωα - προστάτη της κάθε φυλής στην αρχαία Αθήνα.

Επίσης το Μαντείο συνδέεται και με την αποικιακή εξάπλωση των Ελλήνων.

Ο ίδιος ο Αναξίμανδρος ήταν επικεφαλής μίας αποικίας Μιλησίων στην Απολλωνία του Πόντου.

Έτσι ερχόμαστε στην αρχή στα λόγια του Χ.Α.Λ που μας λέει ότι όλα αυτά έγιναν κάτω από την καθοδήγηση του Εσώτερου χώρου , του χώρου των Σοφών.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ:

Με τον ελληνικό πολιτισμό έχουμε την εγκαθίδρυση μιας νέας νοοτροπίας , που επεκτείνεται σε όλα τα επίπεδα του χώρου , την εμφάνιση ενός νέου ανθρώπου.

Παρατηρείται η τάση προς το συγκεκριμένο, το μορφικό ,το γεωμετρικό ,το ρεαλιστικό!!

Συμπέρασμα είναι ότι ο Ελληνικός Πολιτισμός ήταν ένας πολιτισμός - μεντεσές που μας δείχνει το πέρασμα από την Μαγική εποχή στην ορθολογική!!!!!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Ι) Η ΝΕΑ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ-FERNAND SCHWARZ

II) ΜΥΘΟΣ ΚΑΙ ΣΚΕΨΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ- JEAN-PIERRE VERNANT

III) ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ-ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ- J.A.L

Σχολιάστε το άρθρο μας

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.  To ιστολόγιο μας δεν υιοθετεί τις απόψεις των αρθρογράφων, ούτε ταυτίζεται με τα θέματα που αναδημοσιεύει από άλλες ενημερωτικές ιστοσελίδες και δεν ευθύνεται για την εγκυρότητα, την αξιοπιστία και το περιεχόμενό τους.

Ακολουθήστε το ellinikiafipnisis.blogspot.com 

στο Facebook...

στο Twitter

στο Viber

στο Telegram

στο GAB...

κοινοποιήστε το και στους φίλους σας!