Έγκλημα και Τιμωρία στο όνομα της Δημοκρατίας

  Η δημοκρατία, για να μην καταντήσει ιδιότυπη τυραννία ή για να μην φτάσει να διοικείται από ασύδοτους πολιτικούς που εκμεταλλεύονται το αί...

 

Η δημοκρατία, για να μην καταντήσει ιδιότυπη τυραννία ή για να μην φτάσει να διοικείται από ασύδοτους πολιτικούς που εκμεταλλεύονται το αίσθημα της ατιμωρησίας, χρειάζεται να είναι πολύ περισσότερο αυστηρή με όσους ασκούν εξουσία στο όνομά της.

Η αρχαία Αθηναϊκή δημοκρατία, μάλιστα έφτασε να τιμωρήσει ακόμα κι έναν Περικλή με αυστηρότατο χρηματικό πρόστιμο, έναν Θουκυδίδη με εξορία και πολλούς άλλους με εξοστρακισμό, δήμευση περιουσίας, θάνατο.

 

Γράφει ο Δημήτρης Γκίκας*

Κατά τη διάρκεια του χειμώνα του 424/423 π.Χ. ο Θουκυδίδης, ο άνθρωπος που επρόκειτο να γίνει αργότερα διάσημος ως ένας από τους σημαντικότερους ιστορικούς συγγραφείς όλων των εποχών, ενώ είχε εκλεγεί στρατηγός της Αθήνας, εξαιτίας παραλείψεών του, έγινε αιτία να χαθεί η Αμφίπολη, σημαντική πόλη για τα συμφέροντα της Αθηναϊκής ηγεμονίας. Οι Αθηναίοι τόσο πολύ ταράχτηκαν από την απώλεια της Αμφίπολης, ώστε τιμώρησαν τον Θουκυδίδη με εξορία. Ο Θουκυδίδης παρέμεινε εξόριστος τουλάχιστον για 20 χρόνια.

Τιμωρίες τέτοιου τύπου, κυρίως αυτές που αφορούσαν σε πολιτικού τύπου εγκλήματα, ήταν πολύ συνηθισμένες στην αρχαία Αθήνα. Ο λόγος; Οι Αθηναίοι έπαιρναν πολύ στα σοβαρά την άσκηση εξουσίας από τον δήμο, δηλαδή από τον λαό. Σε μια δημοκρατία, η απόκτηση εξουσίας και μάλιστα αυτή του Στρατηγού, η μοναδική που αποδιδόταν δι’ εκλογής κι όχι δια κληρώσεως, ήταν πολύ τιμητική για τον κάθε πολίτη. Ήταν, όμως επίσης πολύ βαριά η ευθύνη που συνεπαγόταν. Οι Αθηναίοι, προκειμένου να προστατέψουν το πολίτευμά τους από φαινόμενα αλαζονείας των αρχόντων, δεν χαρίζονταν. Ήταν ιδιαίτερα αυστηροί και τιμωρούσαν τους πολιτικούς που έβλαπταν την πόλη με εξορία, δήμευση περιουσίας, ακόμα και με θάνατο. Ήταν ο δικός τους τρόπος να διαφυλάξουν την τιμή της δημοκρατίας τους, να εξασφαλίσουν ότι μόνο οι ικανοί θα ήταν πρόθυμοι να αναλάβουν το φορτίο της διακυβέρνησης.

Ήταν τόσο έντονο αυτό το αίσθημα της αναγκαίας τιμωρίας, ώστε έφταναν ακόμα και σε υπερβολές, προκειμένου να μην επιτρέπουν αυτό που πολύ συχνά γίνεται σήμερα: το να πετάνε το μπαλάκι στην εξέδρα, κατά το λαϊκώς λεγόμενον, οι πολιτικοί. «Δεν φταίω εγώ, φταίει ο μηχανοδηγός, φταίει ο Σταθμάρχης, φταίει ο κακός μας ο καιρός, φταίει η μοίρα του κοσμάκη, φταίει γενικά ο (όποιος) άλλος…». Για τον λόγο αυτό, έφτασαν να καταδικάσουν ακόμα και τους 10 στρατηγούς που συμμετείχαν στη ναυμαχία των Αργινουσών, όταν δεν κατάφεραν, λόγω σφοδρής τρικυμίας, να περιμαζέψουν τους νεκρούς τους από τα ναυαγισμένα πλοία. Υπερβολική απόφαση, αλλά απόλυτα συνυφασμένη με τη γενικότερη, αυστηρότατη, αντίληψη περί πολιτικής ευθύνης της εποχής εκείνης.

Η δημοκρατία, για να μην καταντήσει ιδιότυπη τυραννία ή για να μην φτάσει να διοικείται από ασύδοτους πολιτικούς που εκμεταλλεύονται το αίσθημα της ατιμωρησίας, χρειάζεται να είναι πολύ περισσότερο αυστηρή με όσους ασκούν εξουσία στο όνομά της. Η αρχαία Αθηναϊκή δημοκρατία, μάλιστα έφτασε να τιμωρήσει ακόμα κι έναν Περικλή με αυστηρότατο χρηματικό πρόστιμο, έναν Θουκυδίδη με εξορία και πολλούς άλλους με εξοστρακισμό, δήμευση περιουσίας, θάνατο.

Δεν γνωρίζω ποιος (ή τι) ευθύνεται για το τραγικό σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη. Γνωρίζω όμως, ότι πάντα σε τέτοιες περιπτώσεις (βλ. Μάτι, Μάνδρα και όπου αλλού) υφίσταται ΤΕΡΑΣΤΙΑ πολιτική ευθύνη. Προφανώς δεν είμαι αρμόδιος ούτε να την αποδώσω εκεί που πρέπει, ούτε να ορίσω το είδος της τιμωρίας – αυτές τις αρμοδιότητες τις είχαν μόνο οι Αρχαίοι Αθηναίοι, καθώς μόνο στην Αρχαία Αθήνα τόσο η νομοθετική και η εκτελεστική, όσο και η δικαστική εξουσία ήταν στα χέρια του λαού. Οφείλω, όμως, ως πολίτης, πρώτα να αποδεχτώ το δικό μου μερίδιο ευθύνης που μου αναλογεί (διότι ασκώ το δικαίωμα του εκλέγειν πάνω από 30 χρόνια) κι έπειτα να κραυγάσω και να αγανακτήσω μ’ αυτούς που μας κυβερνάνε.

Διότι στη δημοκρατία, κατεξοχήν σ’ αυτήν, το να είσαι πολίτης συνεπάγεται τεράστια ευθύνη…

*Ο Δημήτρης Γκίκας είναι Διδάκτωρ Πολιτικής και Αισθητικής Φιλοσοφίας

Σχολιάστε το άρθρο μας

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.  To ιστολόγιο μας δεν υιοθετεί τις απόψεις των αρθρογράφων, ούτε ταυτίζεται με τα θέματα που αναδημοσιεύει από άλλες ενημερωτικές ιστοσελίδες και δεν ευθύνεται για την εγκυρότητα, την αξιοπιστία και το περιεχόμενό τους.

Ακολουθήστε το ellinikiafipnisis.blogspot.com 

στο Facebook...

στο Twitter

στο Viber

στο Telegram

στο GAB...

κοινοποιήστε το και στους φίλους σας!