«Εύρηκα!», αλλά από πού ήρθε η φαεινή ιδέα;

Από τότε που ο Αρχιμήδης αναφώνησε το διάσημο «εύρηκα», σύμβολο έκτοτε για κάθε δημιουργική ενόραση, οι επιστήμονες πασχίζουν να καταλάβουν ...

Από τότε που ο Αρχιμήδης αναφώνησε το διάσημο «εύρηκα», σύμβολο έκτοτε για κάθε δημιουργική ενόραση, οι επιστήμονες πασχίζουν να καταλάβουν πώς έρχονται στο μυαλό μας οι ξαφνικές ιδέες, οι λύσεις προβλημάτων κλπ. Τώρα, μια νέα έρευνα νευροεπιστημόνων έρχεται να ρίξει νέο φως στο αίνιγμα. Όπως όλοι ξέρουν, δεν είναι ανάγκη να είναι κανείς Αρχιμήδης για να βιώσει τέτοιες στιγμές.

Ο καθένας μπορεί να αντιμετωπίζει ένα πολύπλοκο πρόβλημα ή ζήτημα στη ζωή του, να αναζητά απεγνωσμένα την λύση, να νομίζει ότι «κόλλησε» και ξαφνικά, μετά από μια βόλτα, να του έρχεται η «έκλαμψη». Πώς και γιατί συνέβη αυτό; Ήταν πράγματι κάτι ξαφνικό που εμφανίστηκε από το πουθενά;

Μια νέα έρευνα, των νευροεπιστημόνων Τζόιντιπ Μπατατσάρια του Κολλεγίου Γκόλντσμιθς του Λονδίνου και Μπάβιν Σεθ του πανεπιστημίου του Χιούστον των ΗΠΑ, που δημοσιεύεται στο περιοδικό "Journal of Cognitive Neuroscience", σύμφωνα με τον «Εκόνομιστ», διαπίστωσε ότι αν και οι άνθρωποι δεν το συνειδητοποιούν, βρίσκονται ήδη σε μια ορισμένη κατάσταση πριν η ενόραση εμφανιστεί. Επιπλέον, αυτή η κατάσταση του εγκεφάλου μπορεί να ανιχνευτεί ηλεκτρικά αρκετά δευτερόλεπτα πριν ο άνθρωπος αναφωνήσει το «εύρηκα»!

Το ζήτημα της προέλευσης των ενοράσεων έχει γίνει κεντρικό θέμα στη νευροεπιστήμη, μολονότι δεν είναι εύκολο να μελετηθεί σε συνθήκες εργαστηρίου, οι οποίες δεν ευνοούν τον αναγκαίο αυθορμητισμό. Οι δύο νευροεπιστήμονες ζήτησαν από την ομάδα των εθελοντών να λύσουν μια σειρά από πρακτικά προβλήματα και παζλ, ενώ την ίδια ώρα οι εγκέφαλοί τους ήσαν συνδεμένοι σε ηλεκτροεγκεφαλογράφο.

Όσοι είχαν ενόραση, εμφάνιζαν διαφορετικού τύπου εγκεφαλική δραστηριότητα από όσους δεν είχαν. Η διαφορά αφορούσε κυρίως το δεξί μετωπιαίο φλοιό, όπου καταγράφηκε αύξηση στα εγκεφαλικά κύματα γάμμα υψηλής συχνότητας (αυτά που έχουν 47-48 κύκλους το δευτερόλεπτο). Εξίσου σημαντικό είναι ότι αυτή η διακριτή εγκεφαλική δραστηριότητα ήταν ορατή μέχρι και οκτώ δευτερόλεπτα πριν ο εθελοντής συνειδητοποιήσει ότι έχει βρει τη λύση και περιχαρής την ανακοινώσει.

Άλλα πειράματα στο παρελθόν, όπως αυτά που είχε κάνει στη δεκαετία του ΄80 ο Μπένζαμιν Λίμπετ του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας-Σαν Φρανσίσκο, είχαν δείξει ότι ακόμα και απλές αποφάσεις, όπως η κίνηση ενός δάχτυλου, γίνονται περίπου τρία δέκατα του δευτερολέπτου πριν ο άνθρωπος το συνειδητοποιήσει. Άλλες έρευνες έχουν επιβεβαιώσει ότι τα «νευρωνικά αποτυπώματα» πολλών αποφάσεων μπορούν να εντοπιστούν στον εγκέφαλο μέχρι και δέκα δευτερόλεπτα πριν ο άνθρωπος συνειδητοποιήσει ότι πήρε την απόφαση και έκανε ή είπε κάτι.

Η συγκεκριμένη έρευνα είναι η πρώτη που δείχνει ότι το ίδιο ισχύει και για ποιο πολύπλοκες διαδικασίες, όπως οι στιγμές ενόρασης. Η ανακάλυψη θέτει σημαντικά ερωτήματα για το πώς δουλεύει τελικά ο εγκέφαλος, καθώς φαίνεται πως δεν είναι η συνειδητή σκέψη αυτή που λύνει τα προβλήματα, αλλά η όλη διεργασία γίνεται ασυνείδητα και στη συνέχεια η απάντηση «παραδίδεται» στη συνείδηση ...στο πιάτο!