Ζώντας στη νεκρή πόλη...!

Γράφει ο Ευάγγελος Χ. Χανιώτης Πριν λίγα χρόνια ο καθηγητής Alain Musset έδωσε μια διάλεξη στο Γαλλικό Ίδρυμα Αθηνών με τίτλο «Ζωή και θάνατ...

Γράφει ο Ευάγγελος Χ. Χανιώτης
Πριν λίγα χρόνια ο καθηγητής Alain Musset έδωσε μια διάλεξη στο Γαλλικό Ίδρυμα Αθηνών με τίτλο «Ζωή και θάνατος των μεγαλουπόλεων», στην οποία παρουσίασε τις κοινωνιολογικές προϋποθέσεις μετάβασης από την πόλη στην μεγαλούπολη, καθώς και τις συνέπειες αυτής της μετάλλαξης.
Το βασικό ερώτημα το οποίο έθετε, ήταν ποιος είναι ο ρόλος των κοινωνικών αναπαραστάσεων στη δημιουργία των αστικών περιοχών, και πως οι αστικές περιοχές μεταβάλουν την ανθρώπινη υπόσταση, την καθημερινή πρακτική των ανθρώπων. Δεν είμαστε σίγουροι αν οι βαθυστόχαστες αναλύσεις του Γάλλου διανοητή θα μπορούσαν ποτέ να δώσουν απαντήσεις στο μεγαλύτερο εγκληματικό βανδαλισμό της Ιστορίας, την Αθήνα.
Δύσκολο άθλημα έλαχε σε όσους απ' εμάς αναγκαζόμαστε να κατοικούμε σ' αυτήν τη μαυρισμένη πόλη. Άσκηση πραγματική, σκληρή καθημερινή δοκιμασία η οποία οδηγεί σε δυο επιλογές: στην απόρριψη και την ελευθερία, ή στο συμβιβασμό και στην υποταγή. Χαρακτηρίζοντας την Αθήνα ως έναν εγκληματικό βανδαλισμό της ιστορίας, εννοούμε όχι μόνο τη σημερινή αποκρουστική μορφή της, αλλά και την εν γένει δημιουργία της και επιβολή της στο νεοελληνικό ιστορικό γίγνεσθαι. Ο μεταπρατικός νεοκλασικισμός των πρώτων χρόνων ζωής του νεοελληνικού κράτους, έψαχνε απεγνωσμένα στήριγμα στην «αρχαία» ταυτότητα. Μόνο που την ταυτότητα αυτή οι προτεστάντες πιετιστές των ανακτόρων δεν την αναζήτησαν στις λαϊκές παραδόσεις των Ελλήνων, αλλά επιχείρησαν να «αναβιώσουν» το «αρχαίον κάλος» του Περικλή!
Η καθιέρωση της Αθήνας ως πρωτεύουσας του κράτους, αποτελεί την πιο βίαιη ιστορική και πολιτισμική επιβολή που έγινε στο ήθος και στην ταυτότητα ενός έθνους. Οι Βαυαροί αντιβασιλείς και ο Όθων, νομίζοντας πως έρχονται στη χώρα που διάβαζαν στις σελίδες του Θουκυδίδη, επέβαλαν στον Έλληνα ένα βίαιο ιστορικό και πολιτισμικό άλμα. Τον απέκοψαν από τη βυζαντινή του ρίζα και τον τοποθέτησαν σε ένα σαθρό νεοκλασικό υπόβαθρο. Οι Έλληνες είναι το μόνο έθνος που δεν έχει καταφέρει να απελευθερώσει την ιστορική και πολιτισμική του πρωτεύουσα (Κωνσταντινούπολη), και ο μόνος λαός του οποίου η πρωτεύουσα του δεν έχει καμιά ιστορική συνεχεία πέραν του 360 π.Χ. (Αθήνα)! Είναι μια πόλη χωρίς ταυτότητα, χωρίς χρώμα και αισθητική. Και ας αφήσουν ορισμένοι τα τουριστικά ευχολόγια με τα «στενά σοκάκια» και τις «γραφικές γειτονιές». Ακόμη και τα ποτάμια της κατέστρεψαν οι νεοβάρβαροι και τα μετέτρεψαν σε βόθρους. Η ανυπαρξία ταυτότητας της πόλης η οποία από ιδρύσεως του κράτους είναι το επίκεντρο της ελλαδικής πραγματικότητας, καταδεικνύει ουσιαστικά και την ανυπαρξία ταυτότητας του πληθυσμού της. Πρόκειται για μια πόλη η οποία αν το σκεφτείτε, δεν έχει δικούς της παραδοσιακούς χώρους και παραδοσιακές ενδυμασίες! Δεν έχει δική της λαογραφία, τέχνη, παράδοση. Και αυτό πολύ απλά διότι η Αθήνα του 1834 δεν είχε καν πληθυσμό! Ένα λασποχώρι με καλύβες και κτηνοτρόφους ήταν. Τίποτε παραπάνω.
Από το 1922 και κυρίως από το 1950 και μετά, η Αθήνα είναι ένα πληθυσμιακό συνονθύλευμα ανθρώπων που ήρθαν για να επιβιώσουν από την ερήμωση και την φτώχεια της υπαίθρου. Η όποια ομορφιά αυτής της πόλης χάθηκε μέσα στην ασχήμια της κάπνας, της βρώμιας, στις θλιβερές όψεις των αποκρουστικών πολυκατοικιών, στις καρικατούρες του μεταπρατικού νεοκλασικισμού, στους στενούς -σαν διαδρόμους φυλακής- δρόμους, στην παρανοϊκή δόμηση. Επίσης χάθηκε στο θόρυβο και στις τερατώδεις μορφές των εκατομμυρίων αυτοκίνητων, δείγμα και αυτό του χυδαίου νεοπλουτισμού των νεοελλήνων. Και σήμερα τι; Ένα σάπιο κουφάρι είναι, μια χοάνη στην οποία κάθε μέρα ασφυκτιάς να ζήσεις, κλεισμένος μέσα σε σπίτια σαν τερμιτοφωλιές, βρίσκοντας ηδονή στην ανία της τηλεόρασης ή στους διαδρόμους των πολυκαταστημάτων. Μια πόλη στην οποία η απόβαση των τριτοκοσμικών ορδών έφερε το τέλος της γειτονιάς και της ενορίας, το τέλος της σχολικής αυλής, το τέλος του νυκτερινού περίπατου, το τέλος της πλατείας και της παιδικής χαράς, το θάνατο του ελεύθερου χρόνου και του παιγνιδιού.
Καταντήσαμε να θαυμάζουμε τα μίζερα δεντράκια στα πεζοδρόμια, τα γήπεδα 5x5 και το «χριστουγεννιάτικο δένδρο» του Συντάγματος. Αυτή είναι λοιπόν η ταυτότητα αυτής της πόλης; Αναρωτηθήκαμε ποτέ άραγε μέσα στη φρενίτιδα της καθημερινότητας, τι είναι πραγματικά αυτό μέσα στο οποίο ζούμε; Τι βιώνουμε, τι αντιμετωπίζουμε και τι αντικρίζουμε καθημερινά σ' αυτήν την κόλαση; Ο Παβλόφ εν μέρει απέδειξε πως και ο άνθρωπος αντιδρά ανάλογα με τα ερεθίσματα που λαμβάνει από το εξωτερικό του περιβάλλον. Η εικόνα λοιπόν των ανθρώπων αυτής της πόλης δεν είναι άσχετη με αυτό που εισπράττουν καθημερινά απ' αυτή. Ο,τι παίρνουν δίνουν, ο,τι βιώνουν το μετατρέπουν σε κτήμα του χαρακτήρα και της προσωπικής τους ζωής. Πριν μερικές δεκαετίες για να επιβιώσει, ο Έλληνας αναγκάστηκε να αφήσει την ύπαιθρο και τις επαρχιακές πόλεις και να έρθει στην Αθήνα. Για να επιβιώσει στον 21ο αιώνα, θα αναγκαστεί να ακολουθήσει τον ακριβώς αντίθετο δρόμο.
Από "ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΚΟΣΜΟ"