Όταν η CIA και οι Ροκφέλερ διέδωσαν τη μοντέρνα τέχνη

Για ποιο λόγο η CIA και τα ισχυρά λόμπι δραστηριοποιήθηκαν τόσο πολύ για να προωθήσουν την μοντέρνα τέχνη; Απόσπασμα από το βιβ...

Για ποιο λόγο η CIA και τα ισχυρά λόμπι δραστηριοποιήθηκαν τόσο πολύ για να προωθήσουν την μοντέρνα τέχνη;

Απόσπασμα από το βιβλίο των Ε. Perucchietti & G. Marletta, 'Το εργοστάσιο της χειραγώγησης' (La fabbrica della manipolazione, Ed. Arianna 2014). 

Πηγή: azionetradizionale.com

Μετάφραση-σχόλια: Θεόδωρος Λάσκαρης

Η τέχνη συχνά συνοδεύτηκε από τη μόδα. Ο Andy Warhol έκανε διάσημο το μοντέλο και μετά ηθοποιό του φετίχ Edie Sedwick, την ‘εικόνα’ της δεκαετίας του ’60, που έπασχε από νευρική ανορεξία και πέθανε στην ηλικία των 28 χρόνων από υπερβολική δόση βαρβιτουρικών.

Κυρίαρχη φιγούρα στον κόσμο της Pop Art, ο Warhol, μέσω της μουσικής, του σινεμά και της διαφήμισης, οδήγησε τον πειραματισμό μιας νέας μορφής ‘δημοκρατικής πρωτοπορίας’. Αποτέλεσε επίσης ‘φιγούρα αναφοράς’ για νέους καλλιτέχνες, όπως ο Jean-Michel Basquiat, τον οποίο βοήθησε να αναδειχθεί στον κόσμο της τέχνης, ως εκπρόσωπος του Γκράφιτι. Επίσης, βοήθησε και τον πιο γνωστό Keith Haring. Όμως και οι δύο τελευταίοι πέθαναν νεότατοι, ο πρώτος από υπερβολική δόση ηρωίνης και ο δεύτερος από AIDS.

Η Pop Art και το Γκράφιτι κληρονομούσαν τον ενθουσιασμό των προηγούμενων ετών για την αφηρημένη τέχνη, της οποίας ο Jackson Pollock και ο Mark Rothko υπήρξαν μεταξύ των μεγαλυτέρων Αμερικανών εκπροσώπων της. Οι φιλοσοφικές και ψυχολογικές επιπτώσεις του αφαιρετισμού και η πρωτογονική αισθητική, που θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως μία αναπαράσταση του ασυνείδητου, είχαν διοχετεύσει την προσοχή των εραστών της τέχνης σε αυτό το νέο είδος. Οι παραλληλισμοί με την τέχνη των ιθαγενών Αμερικανών και με την ψυχεδέλεια δεν θα μπορούσαν παρά να συνεχίσουν να βρίσκουν ευρεία συναίνεση στα χρόνια της ‘flower power’.

Το 1995, ένα άρθρο δημοσιευμένο από την βρετανική εφημερίδα The Independent, δημιούργησε μεγάλη αίσθηση καθώς για πρώτη φορά αναγνωριζόταν δημοσίως η συνεισφορά της CIA στην προώθηση της μοντέρνας τέχνης (ιδιαίτερα στις πιο ακραίες μορφές της δηλ. ‘του Αφαιρετισμού’). Το άρθρο, με τίτλο: Modern art was a CIA ‘weapon’ (Η μοντέρνα τέχνη ήταν όπλο της CIA), αποδείκνυε αυτό, που για δεκαετίες, φαινόταν να είναι μόνον μία υπόθεση, που κυκλοφορούσε στο καλλιτεχνικό περιβάλλον. Η ιστορία, πραγματικά ανησυχητική, αξίζει να παρουσιασθεί στις πιο σημαντικές φάσεις της. Γράφει 0 Independent: «Για δεκαετίες στους καλλιτεχνικούς κύκλους δεν ήταν παρά ένας ψίθυρος ή ένα ανέκδοτο, όμως τώρα ήρθε η επιβεβαίωση. Η CIA χρησιμοποίησε την αμερικανική μοντέρνα τέχνη -συμπεριλαμβανομένων των έργων καλλιτεχνών όπως ο Jackson Pollock, ο Robert Motherwell, ο Willem de Kooning και ο Mark Rothkο- σαν όπλο στον Ψυχρό Πόλεμο. Με τον τρόπο που θα ενεργούσε ένας πρίγκιπας της Αναγέννησης, εκτός από το γεγονός ότι ενέργησε μυστικά, η CIA, για περισσότερο από 20 χρόνια, ευνόησε και προώθησε την αμερικανική αφηρημένη τέχνη σε όλο τον κόσμο»

Η υποστήριξη γινόταν μέσω μιας σειράς μυστικών χρηματοδοτήσεων στο περιοδικό Encounter, στο σύλλογο Congress for Cultural Freedom και ιδιαίτερα μέσω της οργάνωσης The New American Painting (που μεταξύ του 1958 και του 1959 διοργάνωνε εκθέσεις σχεδόν σε όλες τις μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις). Τα κεφάλαια προήλθαν, στο μεγαλύτερο μέρος, από τον Nelson Rockefeller, διευθυντή του Museum of Modern Art of New York, που ιδρύθηκε επίσης από τους Rockefeller). Το 'μουσείο' (MoMA) των Rockefeller, λοιπόν, ήταν από την αρχή ένα φέουδο της CIA. Σύμφωνα με τις αποκαλύψεις που περιέχει το άρθρο του Independent: «Το μουσείο συνδέθηκε, μέσω πολλών καναλιών και με τη CIA. Ο William Paley, ο πρόεδρος του CBS και ένας από τους ιδρυτές της CIA, κάθισε μεταξύ των μελών υπεύθυνων για το διεθνές πρόγραμμα του μουσείου. Ο John Hay Whitney, που υπηρέτησε στον πόλεμο στον OSS (μετέπειτα CIA), υπήρξε πρόεδρος του μουσείου και ο Tom Braden, ο πρώτος Επικεφαλής του Τμήματος Διεθνών Οργανισμών της CIA, ήταν εκτελεστικός γραμματέας του μουσείου το 1949».

Ακριβώς από τον Tom Braden προήλθαν οι αποκαλύψεις που δημοσιεύτηκαν στον Independent. Σύμφωνα με την εκδοχή του, οι καλλιτέχνες που δέχονταν την υποστήριξη από αυτή την μεγάλη ‘μηχανή πολέμου’ έπρεπε να έχουν άγνοια αυτών των ελιγμών.

Όμως για ποιο λόγο η CIA και τα ισχυρά λόμπι δραστηριοποιήθηκαν τόσο πολύ για να προωθήσουν την μοντέρνα τέχνη; Η ‘επίσημη’ εξήγηση είναι ότι ο αφαιρετισμός θα λειτουργούσε ως αντιστάθμισμα στο φορμαλιστικό ρεαλισμό των Σοβιετικών. Δηλαδή ότι θα έδειχναν στον κόσμο το ‘άνοιγμα’ και το ‘εύρος των απόψεων’ του αμερικανικού πολιτισμού σε σύγκριση με το φορμαλισμό της ρωσικής τέχνης. Βέβαια, αυτή η ‘επίσημη’ δικαιολογία δεν πείθει για δύο λόγους: Α) Εάν ήθελαν να αντιταχθούν στη σοβιετική τέχνη θα μπορούσαν να προωθήσουν την παράδοση των διαφόρων σχολών της υψηλής ευρωπαϊκής και αμερικανικής τέχνης. Β) Την ίδια εποχή, η CIA και οι δυνάμεις κοντά σε αυτή ήταν ταυτόχρονα απασχολημένες με ένα άλλο είδος ‘πολιτιστικής παρέμβασης’ χρηματοδοτώντας κρυφά το εκκολαπτόμενο φεμινιστικό κίνημα, την κουλτούρα του LSD, τη σεξουαλική επανάσταση και μετά από κάποιες δεκαετίες, την ‘ιδεολογία του φύλου’ (gender).

Στην πραγματικότητα, ο αντίκτυπος αυτής της πολλοστής ‘ελεγχόμενης πολιτιστικής επανάστασης’ φαίνεται ότι αφορούσε ουσιαστικά τις δυτικές κοινωνίες, των οποίων η αισθητική θα μεταμορφωνόταν σε λίγα χρόνια. Απλά σκεφτείτε, για παράδειγμα, ότι ακόμα και στη δεκαετία του '50 ο Αμερικανός πρόεδρος Τρούμαν που επισκέφτηκε μία έκθεση σύγχρονης τέχνης μπορούσε να αναφωνήσει τη διάσημη φράση: «Αν αυτή είναι τέχνη, εγώ είμαι Αφρικανός!» Αλλά παρά τα όσα είπε ο Πρόεδρος, το νέο ‘αμερικανικό γούστο’ σύντομα θα εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο, μεταφέροντας μαζί του και αυτή την αίσθηση του χαοτικού και εκείνη την άρνηση της Μορφής που φαίνεται να είναι ένα πραγματικό ‘σήμα κατατεθέν’ όλων των εκδηλώσεων του σύγχρονου δυτικού ήθους.

Σύντομα, ο νέος Αφαιρετισμός θα γέμιζε με τις δημιουργίες του τις γκαλερί, τα μουσεία και ειδικά το οπτικό φαντασιακό του δυτικού ανθρώπου, αντικαθιστώντας ακόμη και στους χώρους λατρείας τα ‘παλαιά’ μοντέλα του Giotto ή του Caravaggio, του Michelangelo ή του Beato Angelico, με το νέο ‘αυθορμητισμό’ και την ‘έμπνευση’ των κυρίων της άρνησης της μορφής. Πρόκειται για μία άνευ προηγουμένου επανάσταση, της οποίας σήμερα τελικά γνωρίζουμε πτυχές που για μεγάλο χρονικό διάστημα παρέμειναν μυστικές.
  

 Σημειώσεις:

 

 Α) Ο Σουρεαλισμός προήλθε από το κίνημα του Ντανταϊσμού, είναι ουσιαστικά η εξέλιξή του. Ο Ντανταϊσμός είχε ως πρωταρχικούς δημιουργούς τέσσερις εβραϊκής καταγωγής καλλιτέχνες, τον Tristan Tzara, τον Marcel Janco, τον Arthur Segal, τον Victor Brauner, και δύο Γερμανούς, τον Hugo Ball και τον Hans Arp. Ένας κριτικός τέχνης, του American Art News, είχε γράψει σχετικά: «Η φιλοσοφία του Ντανταϊσμού είναι το πιο άρρωστο, το πιο παραλυτικό και το πιο καταστροφικό πράγμα που έχει σκεφτεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος».

Ο Σουρεαλισμός δέχτηκε επιδράσεις από την εβραϊκή ψυχανάλυση αλλά και από τον αποκρυφισμό, οι περισσότεροι εκπρόσωποι του ιδεολογικά ανήκαν στην αριστερά. Όσον αφορά το κίνημα της ‘αφηρημένης τέχνης’ για το οποίο γίνεται λόγος στο άρθρο μας, ως πρωτοπόρος θεωρείται ο εβραϊκής καταγωγής θεοσοφιστής Wassily Kandinsky. Τέλος, να σημειώσουμε ότι ο, της ίδιας καταγωγής, έμπορος τέχνης Paul Rosenberg (1881-1959) εκπροσώπησε τον Pablo Picasso, τον Georges Braque και τον Henri Matisse. Τόσο ο Paul, όσο και ο αδελφός του Léonce Rosenberg ήταν από τους μεγαλύτερους εμπόρους της σύγχρονης τέχνης στον κόσμο. Επίσης, για το σημαντικό ρόλο της εβραϊκής οικογένειας Stein στη διάδοση του Μοντερνισμού δείτε εδώ . 

Β) Για όσους διαβάζουν αγγλικά, ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο εδώ.

Από Θεόδοτος

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου