Γράφει η Μαρία Χρόνη Το ευ ζην, για το οποίο ευγνωμονούσε ο Μ. Αλέξανδρος τον δάσκαλό του Αριστοτέλη, δεν θα μπορούσε να ερμηνευτεί με κάποι...
Γράφει η Μαρία Χρόνη
Το ευ ζην, για το οποίο ευγνωμονούσε ο Μ. Αλέξανδρος τον δάσκαλό του Αριστοτέλη, δεν θα μπορούσε να ερμηνευτεί με κάποια άλλη σημασία, πλην αυτής της πολυσυζητημένης και ποικίλως επιδιωκόμενης σήμερα ποιότητας ζωής, η οποία εντάσσεται ευρύτερα μέσα στην νοηματική σφαίρα του πολιτισμού. Η έννοια του πολιτισμού περιλαμβάνει όλες τις πνευματικές αξίες της παιδείας των ανθρώπων και των κοινωνικών ομάδων, όλα τα ηθικά ερείσματα, που στηρίζουν την πορεία της ζωής της ανθρωπότητας, καθώς και την ομορφιά, η οποία, κατά τον Ντοστογιέφσκυ, «θα σώσει τον κόσμο».
Η ετυμολογική προέλευση της λέξης από την αρχαιοελληνική λέξη πόλις, δηλώνει την πρώτη συνειδητή συγκρότηση κοινωνικής συμβίωσης με κανόνες και νόμους, στους οποίους αυτόβουλα και ελεύθερα πειθαρχούν τα μέλη της, προκειμένου να επιτύχουν το ευ ζην σε προσωπικό και ομαδικό επίπεδο...
«ὄνομα μὲν διὰ τὸ μὴ ἐς ὀλίγους ἀλλ’ ἐς πλείονας οἰκεῖν δημοκρατία κέκληται· μέτεστι δὲ κατὰ μὲν τοὺς νόμους πρὸς τὰ ἴδια διάφορα πᾶσι τὸ ἴσον, κατὰ δὲ τὴν ἀξίωσιν, ὡς ἕκαστος ἔν τῳ εὐδοκιμεῖ, οὐκ ἀπὸ μέρους τὸ πλέον ἐς τὰ κοινὰ ἢ ἀπ’ ἀρετῆς προτιμᾶται. (…) ἐλευθέρως δὲ τά τε πρὸς τὸ κοινὸν πολιτεύομεν». (Θουκυδίδου, Περικλέους Επιτάφιος, 37).
Αυτή η συνειδητοποιημένη αναζήτηση των ανθρώπων να ζήσουν πολιτισμένα, περιορίζοντας και δαμάζοντας την ακρασία του πρωτογονισμού και την αγριότητα του νομαδικού συναγελασμού, σκιαγραφεί την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης με τον τρισδιάστατο χαρακτήρα: ψυχή, πνεύμα, ύλη.
Αναζητώντας τον σκοπό του προορισμού του πάνω στη γη, ο άνθρωπος προσπαθεί, συνειδητά ή και ασυνείδητα, να ικανοποιήσει τις ανάγκες που προκύπτουν από τις τρεις αυτές όψεις της ύπαρξής του. Και όσο πιο συνειδητά αγωνίζεται, τόσο περισσότερο αυξάνει τις πνευματικές του ανάγκες, ενώ γίνεται αυτάρκης και ολιγαρκής στις υλικές. Και όσο αυξάνονται οι πνευματικές του ανάγκες, τόσο περισσότερο εκλεπτύνονται και καλλιεργούνται οι ψυχικές του, οι οποίες απεγκλωβίζονται από το στείρο και εμπαθές εγώ και στρέφονται πλέον προς το εμείς. Κι έτσι έρχεται η μετουσίωση του ζην σε ευ ζην και η κατά την θεϊκή εικόνα και ομοίωση πορεία του.
Αυτή βέβαια είναι η θεωρητική όψη του δέοντος γίγνεσθαι. Η πραγματικότητα της σημερινής κοινωνίας ωστόσο έχει να επιδείξει μια εντελώς πρωτότυπη επιστροφή σε έναν υλιστικό και εγωκεντρικό πρωτογονισμό, που δεν διαθέτει οπτικές γωνίες. Αυτό που σήμερα ονομάζουμε πολιτισμό είναι μια χάρτινη σκιά του εαυτού του, ένα μασκάρεμα των υλιστικών ακόρεστων ορέξεων του καταναλωτισμού, που τάχα μας επιβάλλεται, μια κομψή συγκάλυψη της αχανούς αδυναμίας μας να επαναστατήσουμε, να δράσουμε, να ξεβολευτούμε, μια ετσιθελική παράδοση στην κυριαρχία αντιπαθών συμφερόντων, τα οποία όμως υπηρετούμε με πλήρη προσαρμογή και υποταγή, σαν να επρόκειτο για ευεργετική επώδυνη θεραπεία. Δειλία, αποπροσανατολισμός, πλεονεξία, στείρος ανταγωνισμός, συμπλεγματική επίδειξη ημιμάθειας, πλούτου και ανύπαρκτων επιδόσεων, αποτελούν το puzzle της «αξιοπρέπειας», την οποία προφασιζόμαστε ότι μας επιτάσσει να έχουμε ο λεγόμενος σύγχρονος τρόπος ζωής. Το image maker αποτελεί καταλυτικό παράγοντα αποδοχής και αυταρέσκειας, ακόμη κι αν δεν μπορούμε να αναπνεύσουμε από την δυσωδία της χυδαιότητας, πού αποπέμπει η αλληλομεταδιδόμενη υποκρισία και χωνόμαστε όλο και πιο βαθειά στη μοναξιά μας.
Τα Μ.Μ.Ε., οι αυτοαποκαλούμενοι πολιτιστικοί φορείς, κρατικοί και ιδιωτικοί, με ελάχιστες εξαιρέσεις, τις περισσότερες φορές, όντας οι κύριοι δάσκαλοι του κοινωνικού γίγνεσθαι μέσα στα σπίτια μας, καλλιεργούν αυτή τη μετάλλαξη με συνέπεια και αξιοπιστία, γιατί αφ’ ενός βολεύει αφάνταστα να διοικείς εφησυχασμένους και βολεμένους πολίτες, ενώ αφ’ ετέρου χρειάζονται trendy αποδέκτες των διαφημιστικών προκλήσεων, πού θα αυξάνουν τα κέρδη των ιδιοκτητών και παραγωγών. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα έχει μετατρέψει αυτό που αντικειμενικά αποτελεί την ανώτερη πνευματική αξία στη ζωή, την παιδεία, σε υποκειμενική απαξία, καθώς σχεδόν όλα μέσα στον χώρο αυτό λειτουργούν σε ρυθμούς ψυχολογικής ρουτίνας, και διανοητικού αναλφαβητισμού. Υπάρχουν βέβαια και πάλι κάποιες ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις, τις οποίες όμως, βολεύει να αφήνουμε στην αφάνεια, προκειμένου να μη διεγείρουμε ενοχικά συμπλέγματα.
Δυστυχώς δε, ο καθωσπρεπισμός μας δεν συνταράσσεται από την ραγδαία καταστροφή του πλανήτη, στον οποίο πολύ σύντομα θα αδυνατούν να ζήσουν τα καλοντυμένα στα πανάκριβα baby shops μωρά μας ως ενήλικες, και πολύ χειρότερα τα δικά τους παιδιά. Ο «πολιτισμός» μας δεν θίγεται ούτε από την σχιζοφρένεια του αναίτιου πολέμου, πού τεχνιέντως συντηρείται διαρκώς από τους κατασκευαστές και εμπόρους όπλων σε κάποια γωνιά της γης, με θύματα καθημερινά δεκάδες ή και εκατοντάδες συνανθρώπους μας.
Αυτή η συστροφή γύρω από τον εαυτό μας ωστόσο, πού κουρελιάζει την εικόνα του θείου, με την οποία, εξόχως απ’ όλα τα έμβια όντα, έχει τιμηθεί η ανθρώπινη ύπαρξη, μάς απογυμνώνει από την πρώτη και απαραίτητη ουσία για την ζωή: την ευτυχία.
Έτσι ζούμε σε έναν εικονικής πραγματικότητας πολιτισμό, με πολύ φιγούρα και ψευδαίσθηση λάμψης, κατά βάθος όμως βιώνουμε το αχανές ψυχικό κενό και τον πνευματικό μαρασμό. Σε μια εποχή πού η ακμή της τεχνολογίας και της επιστήμης έχει εκτιναχθεί σε απίστευτα ύψη, η παρακμή του πνεύματος βυθίζει τους ανθρώπους σε εσώτερη δυστυχία, που εξωτερικά τουλάχιστον δηλώνεται με τις ουρές αναμονής στα ιατρεία των ψυχαναλυτών και την ελεύθερη πώληση αντικαταθλιπτικών σκευασμάτων.
Περνούμε λοιπόν τόσο καλά, που είναι αδύνατον να ξυπνήσουμε ή έχουμε τόσο δαιμονοποιηθεί πού δεν μπορούμε να αναστήσουμε τον μικρό θεό μέσα μας; Πού είναι αυτός ο κόσμος ο μικρός ο μέγας που τάξαμε στους εαυτούς μας στα εφηβικά μας όνειρα;
Ας μη θεωρηθούμε αυστηροί εκτιμητές των πάντων. Εκφράζουμε ἐν ἐλευθερίᾳ τις απόψεις μας. Και αυτό είναι μια κατάκτηση του πολιτικού μας πολιτισμού. Μακάρι να υπάρχουν αντίθετες, πιο αισιόδοξες σκέψεις. Μακάρι να υπάρχουν αντιδράσεις. Αυτό θα σημαίνει ότι αρχίζει η πολυαναζητούμενη αφύπνιση ή ότι υπάρχει η άλλη όψη...
Από "ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΖΩΝΗ"
Το ευ ζην, για το οποίο ευγνωμονούσε ο Μ. Αλέξανδρος τον δάσκαλό του Αριστοτέλη, δεν θα μπορούσε να ερμηνευτεί με κάποια άλλη σημασία, πλην αυτής της πολυσυζητημένης και ποικίλως επιδιωκόμενης σήμερα ποιότητας ζωής, η οποία εντάσσεται ευρύτερα μέσα στην νοηματική σφαίρα του πολιτισμού. Η έννοια του πολιτισμού περιλαμβάνει όλες τις πνευματικές αξίες της παιδείας των ανθρώπων και των κοινωνικών ομάδων, όλα τα ηθικά ερείσματα, που στηρίζουν την πορεία της ζωής της ανθρωπότητας, καθώς και την ομορφιά, η οποία, κατά τον Ντοστογιέφσκυ, «θα σώσει τον κόσμο».
Η ετυμολογική προέλευση της λέξης από την αρχαιοελληνική λέξη πόλις, δηλώνει την πρώτη συνειδητή συγκρότηση κοινωνικής συμβίωσης με κανόνες και νόμους, στους οποίους αυτόβουλα και ελεύθερα πειθαρχούν τα μέλη της, προκειμένου να επιτύχουν το ευ ζην σε προσωπικό και ομαδικό επίπεδο...
«ὄνομα μὲν διὰ τὸ μὴ ἐς ὀλίγους ἀλλ’ ἐς πλείονας οἰκεῖν δημοκρατία κέκληται· μέτεστι δὲ κατὰ μὲν τοὺς νόμους πρὸς τὰ ἴδια διάφορα πᾶσι τὸ ἴσον, κατὰ δὲ τὴν ἀξίωσιν, ὡς ἕκαστος ἔν τῳ εὐδοκιμεῖ, οὐκ ἀπὸ μέρους τὸ πλέον ἐς τὰ κοινὰ ἢ ἀπ’ ἀρετῆς προτιμᾶται. (…) ἐλευθέρως δὲ τά τε πρὸς τὸ κοινὸν πολιτεύομεν». (Θουκυδίδου, Περικλέους Επιτάφιος, 37).
Αυτή η συνειδητοποιημένη αναζήτηση των ανθρώπων να ζήσουν πολιτισμένα, περιορίζοντας και δαμάζοντας την ακρασία του πρωτογονισμού και την αγριότητα του νομαδικού συναγελασμού, σκιαγραφεί την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης με τον τρισδιάστατο χαρακτήρα: ψυχή, πνεύμα, ύλη.
Αναζητώντας τον σκοπό του προορισμού του πάνω στη γη, ο άνθρωπος προσπαθεί, συνειδητά ή και ασυνείδητα, να ικανοποιήσει τις ανάγκες που προκύπτουν από τις τρεις αυτές όψεις της ύπαρξής του. Και όσο πιο συνειδητά αγωνίζεται, τόσο περισσότερο αυξάνει τις πνευματικές του ανάγκες, ενώ γίνεται αυτάρκης και ολιγαρκής στις υλικές. Και όσο αυξάνονται οι πνευματικές του ανάγκες, τόσο περισσότερο εκλεπτύνονται και καλλιεργούνται οι ψυχικές του, οι οποίες απεγκλωβίζονται από το στείρο και εμπαθές εγώ και στρέφονται πλέον προς το εμείς. Κι έτσι έρχεται η μετουσίωση του ζην σε ευ ζην και η κατά την θεϊκή εικόνα και ομοίωση πορεία του.
Αυτή βέβαια είναι η θεωρητική όψη του δέοντος γίγνεσθαι. Η πραγματικότητα της σημερινής κοινωνίας ωστόσο έχει να επιδείξει μια εντελώς πρωτότυπη επιστροφή σε έναν υλιστικό και εγωκεντρικό πρωτογονισμό, που δεν διαθέτει οπτικές γωνίες. Αυτό που σήμερα ονομάζουμε πολιτισμό είναι μια χάρτινη σκιά του εαυτού του, ένα μασκάρεμα των υλιστικών ακόρεστων ορέξεων του καταναλωτισμού, που τάχα μας επιβάλλεται, μια κομψή συγκάλυψη της αχανούς αδυναμίας μας να επαναστατήσουμε, να δράσουμε, να ξεβολευτούμε, μια ετσιθελική παράδοση στην κυριαρχία αντιπαθών συμφερόντων, τα οποία όμως υπηρετούμε με πλήρη προσαρμογή και υποταγή, σαν να επρόκειτο για ευεργετική επώδυνη θεραπεία. Δειλία, αποπροσανατολισμός, πλεονεξία, στείρος ανταγωνισμός, συμπλεγματική επίδειξη ημιμάθειας, πλούτου και ανύπαρκτων επιδόσεων, αποτελούν το puzzle της «αξιοπρέπειας», την οποία προφασιζόμαστε ότι μας επιτάσσει να έχουμε ο λεγόμενος σύγχρονος τρόπος ζωής. Το image maker αποτελεί καταλυτικό παράγοντα αποδοχής και αυταρέσκειας, ακόμη κι αν δεν μπορούμε να αναπνεύσουμε από την δυσωδία της χυδαιότητας, πού αποπέμπει η αλληλομεταδιδόμενη υποκρισία και χωνόμαστε όλο και πιο βαθειά στη μοναξιά μας.
Τα Μ.Μ.Ε., οι αυτοαποκαλούμενοι πολιτιστικοί φορείς, κρατικοί και ιδιωτικοί, με ελάχιστες εξαιρέσεις, τις περισσότερες φορές, όντας οι κύριοι δάσκαλοι του κοινωνικού γίγνεσθαι μέσα στα σπίτια μας, καλλιεργούν αυτή τη μετάλλαξη με συνέπεια και αξιοπιστία, γιατί αφ’ ενός βολεύει αφάνταστα να διοικείς εφησυχασμένους και βολεμένους πολίτες, ενώ αφ’ ετέρου χρειάζονται trendy αποδέκτες των διαφημιστικών προκλήσεων, πού θα αυξάνουν τα κέρδη των ιδιοκτητών και παραγωγών. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα έχει μετατρέψει αυτό που αντικειμενικά αποτελεί την ανώτερη πνευματική αξία στη ζωή, την παιδεία, σε υποκειμενική απαξία, καθώς σχεδόν όλα μέσα στον χώρο αυτό λειτουργούν σε ρυθμούς ψυχολογικής ρουτίνας, και διανοητικού αναλφαβητισμού. Υπάρχουν βέβαια και πάλι κάποιες ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις, τις οποίες όμως, βολεύει να αφήνουμε στην αφάνεια, προκειμένου να μη διεγείρουμε ενοχικά συμπλέγματα.
Δυστυχώς δε, ο καθωσπρεπισμός μας δεν συνταράσσεται από την ραγδαία καταστροφή του πλανήτη, στον οποίο πολύ σύντομα θα αδυνατούν να ζήσουν τα καλοντυμένα στα πανάκριβα baby shops μωρά μας ως ενήλικες, και πολύ χειρότερα τα δικά τους παιδιά. Ο «πολιτισμός» μας δεν θίγεται ούτε από την σχιζοφρένεια του αναίτιου πολέμου, πού τεχνιέντως συντηρείται διαρκώς από τους κατασκευαστές και εμπόρους όπλων σε κάποια γωνιά της γης, με θύματα καθημερινά δεκάδες ή και εκατοντάδες συνανθρώπους μας.
Αυτή η συστροφή γύρω από τον εαυτό μας ωστόσο, πού κουρελιάζει την εικόνα του θείου, με την οποία, εξόχως απ’ όλα τα έμβια όντα, έχει τιμηθεί η ανθρώπινη ύπαρξη, μάς απογυμνώνει από την πρώτη και απαραίτητη ουσία για την ζωή: την ευτυχία.
Έτσι ζούμε σε έναν εικονικής πραγματικότητας πολιτισμό, με πολύ φιγούρα και ψευδαίσθηση λάμψης, κατά βάθος όμως βιώνουμε το αχανές ψυχικό κενό και τον πνευματικό μαρασμό. Σε μια εποχή πού η ακμή της τεχνολογίας και της επιστήμης έχει εκτιναχθεί σε απίστευτα ύψη, η παρακμή του πνεύματος βυθίζει τους ανθρώπους σε εσώτερη δυστυχία, που εξωτερικά τουλάχιστον δηλώνεται με τις ουρές αναμονής στα ιατρεία των ψυχαναλυτών και την ελεύθερη πώληση αντικαταθλιπτικών σκευασμάτων.
Περνούμε λοιπόν τόσο καλά, που είναι αδύνατον να ξυπνήσουμε ή έχουμε τόσο δαιμονοποιηθεί πού δεν μπορούμε να αναστήσουμε τον μικρό θεό μέσα μας; Πού είναι αυτός ο κόσμος ο μικρός ο μέγας που τάξαμε στους εαυτούς μας στα εφηβικά μας όνειρα;
Ας μη θεωρηθούμε αυστηροί εκτιμητές των πάντων. Εκφράζουμε ἐν ἐλευθερίᾳ τις απόψεις μας. Και αυτό είναι μια κατάκτηση του πολιτικού μας πολιτισμού. Μακάρι να υπάρχουν αντίθετες, πιο αισιόδοξες σκέψεις. Μακάρι να υπάρχουν αντιδράσεις. Αυτό θα σημαίνει ότι αρχίζει η πολυαναζητούμενη αφύπνιση ή ότι υπάρχει η άλλη όψη...
Από "ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΖΩΝΗ"
Δεν υπάρχουν σχόλια
Μπορείτε να γράψετε και να σχολιάσετε τα πάντα, αλλά αν το κείμενο σας περιέχει υβριστικούς χαρακτηρισμούς σας ενημερώνουμε ότι δεν θα δημοσιεύεται. Σε περίπτωση καθυστέρησης δημοσίευσης των σχολίων ζητούμε συγγνώμη και παρακαλούμε να μην βγάζετε αυθαίρετα συμπεράσματα. Με σεβασμό και εκτίμηση η διαχείριση του ιστολογίου