Τα Ιουλιανά της Ιταλίας και της Ευρώπης

Σήμερα, όσο ποτέ στο παρελθόν, το πολιτικό μέλλον των ευρωπαϊκών λαών είναι τόσο δυσοίωνο Του Δημήτρη Μακροδημόπουλου Η Ιταλία ...

Σήμερα, όσο ποτέ στο παρελθόν, το πολιτικό μέλλον των ευρωπαϊκών λαών είναι τόσο δυσοίωνο

Του Δημήτρη Μακροδημόπουλου

Η Ιταλία του 2018, μέλος της ΕΕ και της Ευρωζώνης και ιδρυτικό μέλος της ΕΟΚ, με την απόφαση του προέδρου της Ματαρέλα να ασκήσει βέτο στην επιλογή του ευρωσκεπτικιστή Πάολο Σαβόνα ως υπουργού Οικονομικών από το Κίνημα των 5 Αστέρων και τη Λέγκας του Βορρά, επέστρεψε πολιτικά στην Ελλάδα του 1965, των Ιουλιανών, όταν ο τότε βασιλιάς αρνήθηκε στον πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου να αντικαταστήσει τον υπουργό Άμυνας και να αναλάβει ο ίδιος το υπουργείο. Δεν πρόκειται για έναν απλό χρονικό   παραλληλισμό αλλά για μια σαφέστατη ένδειξη για την πολιτική πορεία της Ευρώπης.

Βέβαια δεν πρόκειται για κεραυνό εν αιθρία. Στην Ιταλία μεταπολεμικά αξιοποιήθηκε η απλή αναλογική επί δεκαετίες για να υπονομεύσει την ίδια τη δημοκρατία: Για να αποτρέψει, δηλαδή, την άνοδο του ΚΚΙ στην εξουσία, καίτοι ελάμβανε εκλογικά ποσοστά που υπερέβαιναν το 30%, με τη δημιουργία πεντακομματικών κυβερνήσεων σε σημείο ώστε να θεωρείται εκ προοιμίου ασφαλής η αναπαραγωγή τους μετά από κάθε εκλογική αναμέτρηση. Αυτό οδήγησε την πολιτική ζωή της σε τέλμα αφού αναπαράγονταν τα ίδια κόμματα στην εξουσία και στην αντιπολίτευση. Μάλιστα, η αντίθετη άποψη του Άλντο Μόρο περί δημοκρατίας οδήγησε στη δολοφονία του. Ακολούθησε η επιχείρηση «Καθαρά χέρια», που γκρέμισε το 1992 την Πρώτη Ιταλική Δημοκρατία, και οδήγησε στις κυβερνήσεις Μπερλουσκόνι, στην κυβέρνηση των αγορών του Μάριο Μόντι για να καταλήξει σήμερα στη δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης από τους λαϊκιστές των 5 Αστέρων και τους ακροδεξιούς της Λέγκας του Βορρά; Ώστε αφενός λαϊκιστές και ακροδεξιοί να μπορούν με λαϊκή εντολή να σχηματίζουν κυβέρνηση και αφετέρου ο πρόεδρος Ματαρέλα να θέλει να καθορίσει αυτός την ευρωπαϊκή πολιτική της χώρας και να δίνει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Κάρλο Κοταρέλι τεχνοκράτη του ΔΝΤ, να δίνει δηλαδή την εντύπωση ότι ακολουθεί την πολιτική εξωχώριων υπερεθνικών κέντρων εξουσίας. Έφτασε η Ιταλία σε αυτό το σημείο διότι όπως υποστηρίζει ο Ντάνι Ρόντρικ στο βιβλίο του «Το παράδοξο της παγκοσμιοποίησης», η δυναμική της παγκοσμιοποίησης ορίζεται από τρία κεντρικά στοιχεία: τις ελεύθερες αγορές, την εθνική κυριαρχία και τη δημοκρατική νομιμοποίηση, τα οποία, στην καλύτερη περίπτωση είναι συμβατά μεταξύ τους μόνο κατά ζεύγη και είναι αδύνατο να συνυπάρξουν όλα μαζί. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε μιλώντας τον Απρίλιο του 2015 στην Ουάσινγκτον, είπε απροκάλυπτα, αναδεικνύοντας τον ασύμβατο χαρακτήρα της συνύπαρξης της δημοκρατίας με τις ελεύθερες αγορές, ξεσηκώνοντας θύελλα αντιδράσεων στη Γαλλία: «Η Γαλλία θα ήταν ικανοποιημένη εάν κάποιος ανάγκαζε το Κοινοβούλιό της να ψηφίσει μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας. Είναι δύσκολο όμως γιατί υπάρχει δημοκρατία».

Βέβαια η Ιταλία δεν αποτελεί την εξαίρεση. Πρόκειται για πάγια τακτική του ευρωπαϊκού διευθυντηρίου, όπως καταγράφηκε από τη συνθήκη του Μάαστριχτ και εντεύθεν. Είναι χαρακτηριστικό ότι από τα 12 –τότε- κράτη μέλη της ΕΕ μόνον στους Γάλλους, στους Δανούς και στους Ιρλανδούς δόθηκε η δυνατότητα να αμφισβητήσουν με δημοψήφισμα τη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Στη Γαλλία η Συνθήκη έγινε αποδεκτή μόλις με 51% ενώ οι Δανοί την απέρριψαν,. Όμως το δημοψήφισμα επαναλήφθηκε εκεί με τυπικές εκπτώσεις στο περιεχόμενο της συνθήκης και εγκρίθηκε. Αλλά και στην περίπτωση της απόρριψης του Ευρωσυντάγματος από τους Γάλλους και τους Ολλανδούς με ηχηρά ποσοστά στα δημοψηφίσματα που διεξήχθησαν, αυτά δεν επαναλήφτηκαν αφού δεν ήταν ορατή η υπερψήφισή τους αλλά η επικύρωσή τους εξασφαλίσθηκε από τα κοινοβούλια των δύο χωρών, αναδεικνύοντας την διάσταση μεταξύ του εκλογικού σώματος και της κοινοβουλευτικής τους εκπροσώπησης που στην συντριπτική της πλειοψηφία υπερθεμάτιζε την ψήφισή του. Ακολούθησε η περίπτωση της Ιρλανδίας όπου η έγκριση της Μεταρρυθμιστικής Συνθήκης της Λισσαβώνας εγκρίθηκε στο επαναληπτικό δημοψήφισμα. Να θυμίσουμε ότι αρκούσε η γνωστοποίηση της πρόθεσης του Γιώργου Παπανδρέου στις Κάννες να προχωρήσει στη διενέργεια δημοψηφίσματος για να λοιδορηθεί από τη Μέρκελ και το Σαρκοζί, για να αποκαθηλωθεί η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ που διέθετε μεγάλη κοινοβουλευτική πλειοψηφία και να αντικατασταθεί από την κυβέρνηση του τραπεζίτη Λουκά Παπαδήμου; Έχει αποδειχθεί επανειλημμένα ότι από τις Βρυξέλλες είναι αποδεκτά μόνον τα δημοψηφίσματα με την επιθυμητή ετυμηγορία του εκλογικού σώματος. Τα άλλα που απορρίπτουν τα σχέδιά τους αντιμετωπίζονται κατά περίπτωση. Επαναλαμβάνονται μέχρις ότου «ωριμάσει» το εκλογικό σώμα με εκφοβισμούς και εκβιασμούς για το μέλλον της χώρας ή αν αυτό δεν προεξοφλεί τη θετική έκβαση του δημοψηφίσματος παραπέμπονται στα κοινοβούλια των κρατών μελών.

Εύλογα βέβαια ανακύπτει το ερώτημα: Πώς θα οδηγηθούμε στην εμβάθυνση και στην ολοκλήρωση της Ευρώπης αν κάθε κράτος μέλος τραβάει το δικό του δρόμο; Μα αυτό είναι το κομβικό ερώτημα για την ΕΕ. Η κοινή πορεία θα απελευθερώσει τις δυνατότητες της ηπείρου στις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης ή θα εξελίσσεται σε δεσμά για τους λαούς της; Η εμβάθυνση ήταν εφικτή στην Ευρώπη των 9 ή των 12 ή και μετά το Μάαστριχτ των 15, διότι τα μέλη είχαν οικονομίες με ανεκτές αποκλίσεις ενώ με τις διευρύνσεις που ακολούθησαν θα πρέπει να θεωρείται λειτουργικά ανέφικτη, απλά οικοδομεί την οικονομική γερμανική αυτοκρατορία στα όρια της Ευρώπης. Αν μάλιστα ενταχθούν και τα Δυτικά Βαλκάνια, η ένταξή τους θα αποτελέσει την ταφόπλακα κάθε προοπτικής. Ενδεικτικό είναι ότι ενώ ο πρόεδρος Μακρόν με τις μεταρρυθμίσεις που προτείνει ζητά τη σύγκλιση και την αλληλεγγύη των κρατών μελών της Ευρωζώνης, η Γερμανία με επικεφαλής το CDU τις απορρίπτει ασυζητητί. Όμως σήμερα, όσο ποτέ στο παρελθόν, το πολιτικό μέλλον των ευρωπαϊκών λαών είναι τόσο δυσοίωνο. Διότι η πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ με τους εμπορικούς πολέμους που προαναγγέλλει, με τις κυρώσεις και τους δασμούς, θα μειώσει τα εμπορικά πλεονάσματα  της Γερμανίας και άλλων ισχυρών εταίρων, με αποτέλεσμα να αναζητήσουν την αναπλήρωσή τους εντός της ΕΕ. Για να επιτευχθεί αυτό, μοιραία θα οδηγήσει στην περαιτέρω συρρίκνωση της δημοκρατίας ώστε να καταστεί δυνατός ο έλεγχος των αντιδράσεων των λαών.

Πηγή