Το στρατηγικό βάθος του Νταβούτογλου και οι επιπτώσεις του για την Ελλάδα...

Του Ἀ νδρέα  Ματζάκου Ἀ ποστράτου  ἀ ξ/κο ῦ  ΣΞ ΜΑ  Διεθνε ῖ ς Σχέσεις  κα ὶ  Στρατηγικ ὲ ς  Σπουδ ὲ ς ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τ ὸ  άρθρο  ἔ...

Του Ἀνδρέα  Ματζάκου

Ἀποστράτου  ἀξ/κοῦ ΣΞ

ΜΑ  Διεθνεῖς Σχέσεις  καὶ Στρατηγικὲς  Σπουδὲς

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Τὸ άρθρο  ἔχει ὡς σκοπό νὰ ἐξηγήσει στὸν ἁπλὸ ἀλλὰ σκεπτόμενο ἄνθρωπο, ποὺ δὲν  ἔχει ἰδιαίτερες γνώσεις ἐπί τῶν  Διεθνῶν Σχέσεων, τί σημαίνει γιὰ τὴ χώρα μας τὸ ὅραμα τοῦ Ὑπουργοῦ Ἐξωτερικῶν(ΥΠΕΞ) τῆς Τουρκίας καθηγητοῦ κ. Ἀχμὲτ Νταβούτογλου, ὅπως αὐτὸ περιγράφεται στὸ βιβλίο του «Τὸ Στρατηγικὸ Βάθος».

Στὴν ἀρχὴ τοῦ ἄρθρου δίδονται μερικὰ στοιχεῖα γιὰ τὸ στρατηγικὸ βάθος. Στὴ συνέχεια ἐξηγοῦνται οἱ ἐπιπτώσεις γιὰ Ἑλλάδα καὶ Κύπρο, ἡ άποψη τοῦ κ. Νταβούτογλου γιὰ πιθανὴ ἀλλαγὴ συνόρων στὴν περιοχὴ  μας καὶ τέλος, αναφέρονται τὰ συμπεράσματα. Ὅπως εἶναι φυσικὸ, δὲν εἶναι δυνατὸν  νὰ γίνει ἐνδελεχὴς ἀνάλυση ὅλων τῶν σημείων ἑνὸς βιβλίου 840 σελίδων, ποὺ παρουσιάζουν ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον γιὰ  τὴν ἑλληνικὴ ἐξωτερικὴ πολιτικὴ.

ΤΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΒΑΘΟΣ

            Ὁ σημερινὸς ΥΠΕΞ τῆς Τουρκίας χωρίζει τὴ λέξη «βάθος» σὲ δύο πεδία: στὸ πρῶτο πεδίο τοποθετεῖ τὸ ἱστορικὸ καὶ γεωγραφικὸ βάθος τῆς Τουρκίας, ἐνῷ στὸ δεύτερο πεδίο ἀναλύει τὶς κινήσεις τῆς ἐξωτερικής πολιτικῆς  τῆς Τουρκίας σὲ στρατηγικὸ ἐπίπεδο σὲ συνάρτηση μὲ αὐτὸ τὸ βάθος. Ὁ κ. Νταβούτογλου δηλ. δὲν ἀρκεῖται στὴ γεωγραφικὴ ἔννοια τοῦ βάθους, ἀλλὰ προχωρᾶ τὴ σκέψη του ἕως τὸ σημεῖο τοῦ ποιὲς περιοχὲς μπορεῖ νὰ ἐπηρεάζει ἡ Τουρκία μὲ τὶς ἀποφάσεις της. Ἀπό ἱστορικῆς πλευρᾶς θεωρεῖ ὅτι ἡ Τουρκία  εἶναι ἕνα σύγχρονο ἐθνοκράτος ποὺ συστάθηκε τὸν 20^ο αἰῶνα, ὡς μία ἐκ τῶν κληρονόμων τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας. Ὁ προσδιορισμὸς τῆς ἐννοίας τοῦ βάθους, ἐπιτρέπει μία ἐσωτερικὴ συνοχὴ στὶς κινήσεις τῆς ἐξωτερικῆς πολιτικῆς. Ὁ Νταβούτογλου θεωρεῖ ὅτι ἡ Τουρκία ἔχει δικαιώματα, τὰ ὁποῖα προκύπτουν ἀπὸ ἱστορικούς λόγους. Γιὰ νὰ έχουν λοιπὸν συγκεκριμένα ἀποτελέσματα αὐτὲς οἱ κινήσεις στὸ παρὸν καὶ στὸ μέλλον, πρέπει νὰ στηρίζονται στὸ παρελθὸν. Ἡ κατανόηση τοῦ γεωγραφικοῦ βάθους τῆς Τουρκίας ἐπιτρέπει στὴν ἐλίτ τῆς χώρας, -θεωρῶ ὅτι ὑπονοεῖ καὶ ὅτι τὴν ὁδηγεῖ στὴν οὐσία, στὶς κινήσεις ποὺ πρέπει νὰ κάνει- μεταξὺ ἄλλων καὶ στὸν οἰκονομικὸ τομέα.

  

ΒΑΛΚΑΝΙΑ-ΕΛΛΑΔΑ-ΚΥΠΡΟΣ

            Ὁ κ. Νταβούτογλου θεωρεῖ τὴν Τουρκία ὡς ἀνήκουσα ταυτοχρόνως  στὴν Εὐρώπη, τὰ Βαλκάνια, τὸν Καύκασο, τὴν Ἀσία, τὴ Μ. Ἀνατολή καὶ τὴ Μεσόγειο. Πιστεύει ὅτι ἡ ἀπωλεια  τοῦ ἄξονα Βαλκάνια-Μέση Ἀνατολή, στέρησε ἀπὸ τὴν Ὀθωμανικὴ  Αὐτοκρατορία περιφερειακὴ ἰσχὺ καὶ  προλείανε τὴν τελική της συρρίκνωση. Γιὰ τὶς ἡμέρες μας σημειώνει  ὅτι «κάθε τέμενος ποὺ γκρεμίζεται στὰ Βαλκάνια, κάθε ἰσλαμικός θεσμὸς ποὺ ἐκλείπει, κάθε ἐθιμικὸ στοιχεῖο ποὺ ἐξαφανίζεται ἀπὸ πολιτισμικὴ  ἄποψη ἀποτελεῖ καὶ ἕναν θεμέλιο  λίθο ὁ ὁποῖος ἀφαιρεῖται ἀπὸ τὴν  ἐπιρροὴ ποὺ μπορεῖ νὰ ἀσκήσει  ἡ Τουρκία σὲ περιοχὲς ἐκτός συνόρων  της». Δηλαδὴ ἐπηρεάζει ἀμέσως τὸ βάθος τῆς  Τουρκίας. Δὲν χρειάζεται λοιπὸν νὰ εἶσαι εἰδικὸς γιὰ νὰ καταλάβεις ὅτι ἡ προσπάθεια τῆς Τουρκίας θὰ ἐπικεντρωθεῖ ὄχι μόνο στὸ νὰ διατηρηθοῦν τὰ ὅποια ἰσλαμικὰ στοιχεῖα διασώζονται στὰ Βαλκανια, ἀλλὰ θὰ ἀναληφθοῦν ἐπιπλέον προσπάθειες ὥστε νὰ δημιουργηθοῦν καὶ νέα «πατήματα» γιὰ ἐμπλοκή της στὶς ἐσωτερικὲς ὑποθέσεις κυρίαρχων κρατῶν. Ἡ  βάση ὅλων αὐτῶν τῶν προσπαθειῶν, θὰ εἶναι κυρίως ἡ ἰσλαμικὴ θρησκεία, ἡ ὁποία καὶ ἀποτελεῖ τὸν συνδετικὸ κρίκο ὅλων αὐτῶν τῶν διάσπαρτων στοιχείων στὰ Βαλκανια. Ἡ Τουρκία θὰ προσπαθήσει σὲ πρῶτο χρόνο νὰ γίνει ὁ προστάτης τῶν μουσουλμανικῶν πληθυσμῶν τῆς  περιφέρειάς της, -ἄσχετα μὲ τὸν τόπο καταγωγῆς τους- μὲ ὅπλα γιὰ τὶς χῶρες-στόχους τὸν ἰσλαμισμὸ καὶ τὸ «δημοκρατικό της πολίτευμα», ἂν καὶ ἡ ἴδια προσδιορίζεται ἀπὸ τὴ διεθνῆ κοινότητα ὡς χώρα μουσουλμανικὴ. Αὐτός ὁ συνδυασμὸς ἰσλαμισμοῦ καὶ δημοκρατίας  εἶναι ποὺ κάνει τὴν Τουρκία  ἀποδεκτὴ στὸν δυτικὸ πολιτισμό.

            Ἀπὸ τὴν ἐπιρροὴ ποὺ θα εἶναι ἱκανὴ νὰ ἀσκεῖ στὰ Βαλκάνια ἡ Τουρκία -στὸ θέμα τῆς ἐπιρροῆς ἀντιγράφει ἀμερικανοὺς  κυρίως στρατηγιστές, ὅπως ὁ Mahan- ἐξαρτᾶ ἀκόμη καὶ τὴν ἄμυνα τῆς ἀνατολικῆς Θράκης καὶ τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἀφοῦ, ὅπως λέει, ἡ ἄμυνα ξεκινᾶ ἀπὸ τὴν Ἀδριατικὴ καὶ τὴ Βοσνία. Εἶναι ἐμφανὴς ἡ προσπάθεια ποὺ κάνει νὰ ὑπερτονίσει τὴ χρησιμότητα τῶν διπλωματῶν, ἐφόσον αὐτοὶ δροῦν κυρίως ἐκτὸς τῶν συνόρων μιᾶς χώρας, καθὼς καὶ τὴν ἀνάγκη γιὰ ἀνάπτυξη οἰκονομικῶν σχέσεων μὲ Ἀλβανία καὶ Βοσνία. Στὸ σημεῖο αὐτὸ ἀποκαλύπτεται ὁ μεγαλοϊδεατισμὸς τοῦ κ. Νταβούτογλου. Σημειώνω ὅτι μετὰ τὴν τόσο διαδεδομένη στὶς ἡμέρες μας οἰκονομικὴ ἀλληλεξάρτηση μεταξὺ κρατῶν ἀκολουθεῖ ἡ πολιτικὴ χειραγώγηση. Ὁ ἰσχυρότερος μετατρέπει τοὺς ἀσθενέστερους σὲ δορυφόρους του. Καὶ αὐτὸς, κατὰ τὴν ἄποψή μου, πρέπει νὰ εἶναι ὁ συγκκαλυμμένος τελικὸς στόχος τῆς Τουρκίας γιὰ Ἀλβανία-Βοσνία.

Γιὰ τοὺς χερσαίους γείτονες τῆς Τουρκίας πιστεύει ὅτι πρέπει νὰ πάψουν νὰ δημιουργοῦνται προβλήματα ἀσφάλειας, διότι αὐτὸ δὲν ἐπιτρέπει στὴν Τουρκία νὰ παράγει περιφερειακές καὶ παγκόσμιες πολιτικές πέραν τῶν συνόρων της. Δὲν θέλει δηλαδὴ τὴν Τουρκία νὰ εἶναι μονίμως ἀπασχολημένη μὲ τοπικὰ προβλήματα. Αὐτὸ θὰ ἐπιτευχθεῖ μὲ τὴν ανάπτυξη σχέσεων  μὲ τὰ κράτη ὄχι  μόνο τῶν Βαλκανίων, ἀλλὰ καὶ τῆς Μ. Ἀνατολῆς καὶ τοῦ Καυκάσου, ὥστε νὰ ἐπέλθει ἀλληλεξάρτηση στοὺς τομεῖς τῆς οικονομίας καὶ  τοῦ πολιτισμοῦ. Ὁ γενικὸς αὐτὸς κανόνας ἰσχύει γιὰ ὅλες τὶς χῶρες, πλὴν τῆς Ἑλλάδος καὶ τῆς Συρίας, μὲ τὶς ὁποῖες προβλέπει  ὅτι θα συνεχίσουν νὰ ὑπάρχουν κρίσεις, οἱ ὁποῖες ὅμως θὰ εἶναι διαχειρίσιμες  ἀπὸ τὴν Τουρκία, διότι εἶναι  μεγαλύτερη καὶ ἰσχυρότερη καὶ  ἀπό τὶς δύο. Ἡ ἐπίσκεψή του  στὴ Συρία, στὶς 9 Αὐγούστου του 2011 καὶ ἡ διάρκειας ἕξι ὡρῶν συνάντηση μὲ τὸν ἡγέτη τῆς Συρίας Ἄσαντ, προκειμένου -κατὰ τὴν  ἐκτίμησή μου- μέχρι τὴν ἡμέρα ποὺ ἐγράφη τὸ ἄρθρο δὲν εἶχε ἀνακοινωθεῖ στὰ ΜΜΕ τὸ περιεχόμενο  τῶν  συζητήσεων- νὰ τὸν πείσει νὰ προχωρήσει σὲ «δημοκρατικὲς» μεταρρυθμίσεις μὲ προφανῆ σκοπό, μεταξὺ  ἄλλων, νὰ ἀναχαιτιστεῖ τὸ ρεῦμα τῶν  προσφύγων  πρὸς Τουρκία, ἀλλὰ καὶ νὰ ἀποφευχθεῖ ἐμφύλιος πόλεμος καὶ διαμελισμὸς  τῆς  Συρίας, κάτι ποὺ θὰ ἔφερνε στὸ προσκήνιο τὸ «Κουρδικὸ ζήτημα», ἀποδεικνύει τὴν ἐφαρμογὴ τοῦ  ὁράματος.

Εἶναι λοιπὸν σαφὲς ὅτι τὰ προβλήματα μὲ τὴν Τουρκία δὲν θὰ πάψουν νὰ ὑπάρχουν. Τὸ θέμα εἶναι, πὼς ἡ χώρα μας προετοιμάζεται καὶ σχεδιάζει νὰ ἀνατρέψει τὰ σχέδια τοῦ ἀντιπάλου. Ἄλλωστε καὶ ἀπὸ προσωπικὴ πείρα, ἔχοντας ζήσει τὶς κρίσεις τῆς ἀνακηρύξεως  τοῦ ψευδοκράτους στὴν Κύπρο, τοῦ 1987 μὲ τὸ Πίρι Ρέις καὶ τῶν  Ἰμίων  τὸ 1996 ὡς στρατιώτης  τοῦ ἑλληνικοῦ  στρατοῦ, μπορῶ νὰ πῶ ὅτι ἡ Ἑλλάδα καὶ ἡ  Τουρκία ἔχουν μία θάλασσα ποὺ τὶς χωρίζει· τὸ Αἰγαῖο. Στὸν θαλάσσιο αὐτὸ χῶρο ἐντὸς τοῦ ὁποίου χτυπᾶ ἡ καρδιὰ τοῦ Ἑλληνισμοῦ μὲ τὰ νησιά μας, συγκρούονται τὰ ἐθνίκὰ μας συμφέροντα καὶ οἱ τουρκικὲς παράνομες βλέψεις, δύο δεδομένα ποὺ προκαλούν ἐντάσεις οἱ ὁποῖες δὲν αποκλείεται νὰ καταλήξουν ἀκόμη καὶ σὲ περιορισμένης ἔκτασης σύγκρουση. Καὶ γιὰ μὲν τὴν Ελλάδα, τὰ συμφέροντα ἀποδεικνύονται ἀπό τὴν ἱστορία, τὴν ὁποία τόσο ἐπικαλεῖται ὁ κ. Νταβούτογλου σὲ ὅλο τὸ βιβλίο του, γιὰ τὴ δὲ Τουρκία, πολὺ ἁπλᾶ δὲν ὑπαρχουν ἐθνικὰ συμφέροντα μὲ βάση τὸ διεθνές  δίκαιο. Τὰ ἐπινόησαν οἱ Τούρκοι καὶ ἐμεῖς ἁπλῶς συναινέσαμε στὴ Μαδρίτη τὸ 1997 ἀναγνωρίζοντας ζωτικὰ ἐθνικὰ συμφέροντα τῆς Τουρκίας στὸ Αἰγαῖο. Σύμφωνα δὲ μὲ τὰ ἰσχύοντα στὶς διεθνεῖς σχέσεις, ἕνα κράτος, ὅταν κρίνει ὅτι ἀπειλοῦνται τὰ ἐθνικά του συμφέροντα, μπορεῖ νὰ χρησιμοποιήσει βία γιὰ νὰ τὰ ὑπερασπιστεῖ. Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ Τουρκία ἐπέμενε νὰ ὑπάρχει γραπτῶς σὲ διεθνῆ συνθήκη ἡ ἀναγνώριση ἐθνικῶν της συμφερόντων στὸ Αἰγαῖο.

            Ἡ κυριαρχία στὶς θάλασσες τοῦ Αιγαίου, τῆς Μεσογείου  καὶ τοὺ Εὐξείνου Πόντου θεωρεῖται ἀπαραίτητη γιὰ τὴν ἐπιβίωση τῆς  ἠπειρωτικῆς Τουρκίας. Ἡ υποχώρηση τῆς  Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας ξεκίνησε πρωτίστως ἀπὸ τὴν ἀπώλεια ἐλέγχου τῶν θαλασσίων συγκοινωνιῶν. Κατὰ τὸν κ. Νταβούτογλου, ἠ παραχώρηση τῆς Δωδεκανήσου στὴν Ἑλλάδα, ἀποτελεῖ ἀπειλὴ γιὰ τὴν ἀσφάλεια τῆς Τουρκίας. Θὰ περίμενε κανεὶς μιὰ πιὸ πειστικὴ ἐπιστημονικὰ σκέψη ἀπὸ ἕναν σοβαρὸ καθηγητή. Πῶς εἶναι δυνατὸν διάσπαρτα  μικρὰ νησιὰ σὲ ἀπόσταση ἀναπνοῆς ἀπὸ  τὴν ἠπειρωτικὴ Τουρκία, τὰ ὁποῖα ἀφενὸς μὲν μποροῦν νὰ προσβληθοῦν  καὶ μὲ ἁπλὲς βολὲς πυροβολικοῦ καὶ νὰ ἀπομονωθοῦν, ἀφετέρου ἔχουν  τελείως περιορισμενες δυνατότητες στρατωνισμοῦ καὶ συντηρήσεως μεγάλου  ἀριθμοῦ στρατιωτικῶν μονάδων, νὰ ἀπειλοῦν ἕναν τεράστιο χερσαῖο χῶρο; Μόνον ἴσως ὁ κ. Νταβούτογλου μπορεῖ νὰ ἐξηγήσει κάτι τέτοιο. Ἡ προβολὴ τέτοιων σκέψεων καὶ ἀξιώσεων, ἄν καὶ ἀπό στρατιωτικὴ πλευρὰ δὲν στέκει, μόνο τυχαία δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι. Χρειάζεται νὰ ἐφευρίσκονται προβλήματα μὲ τὴν Ἑλλάδα ὥστε νὰ ὑπάρχουν ἀντικείμενα διαπραγματεύσεως χωρὶς νὰ διακυβεύονται  τουρκικὰ συμφέροντα. Γιατί σὲ μία διαπραγμάτευση, λογικὰ κάτι δίνεις καὶ κάτι παίρνεις. Ἄρα πρέπει νὰ δημιουργηθοῦν ἀρκετὰ θέματα ὥστε σὲ κάποια νὰ κάνεις πίσω καὶ νὰ δείξεις διαλλακτικὸς καὶ σὲ κάποια ἄλλα νὰ φανεῖς ἀδιάλλακτος. Τὸ θέμα εἶναι ὅτι, ὅταν ἠ χώρα μας σύρεται σὲ διαπραγματεύσεις, τί μπορεῖ νὰ δώσει ὅταν σὲ ὅλα τὰ διαπραγματευτικά της χαρτιά περιλαμβάνονται ἐθνικα συμφέροντα καὶ ὅταν ὁ ἀντίπαλος στὰ χαρτιὰ ποὺ κρατᾶ δὲν ἔχει τίποτα ἀπολύτως νὰ χάσει;  

            Ἡ Κύπρος, γιὰ τὴν Τουρκία ἀποτελεῖ ἕνα νησὶ ποὺ ἐκ τῆς θέσεώς του επηρεάζει τοὺς στρατηγικοὺς σχεδιασμούς Ἀσίας καὶ Ἀφρικῆς, Εὐρώπης καὶ Ἀφρικῆς καὶ Εὐρώπης-Ἀσίας. Μὲ ἄλλα λόγια ἀποτελεῖ τὸν θεμέλιο λὶθο τῶν στρατηγικῶν ἰσορροπιῶν τῆς Ἀνατολικῆς Μεσογείου, τῶν Βαλκανίων καὶ τῆς Βορείου Ἀφρικῆς. Ἡ μὴ ἀποτελεσματικὴ προστασία τῶν τουρκοκυπρίων ποὺ κατὰ τὸν κ. Νταβούτογλου ἀποτελοῦν τὴν τουρκικὴ κοινότητα τῆς Κύπρου, ἐμπεριέχει τὸν κίνδυνο νὰ διαδοθεῖ ἕνας ἀέρας ἀδυναμίας γιὰ  τὴν προστασία καὶ ἄλλων τουρκικῶν κοινοτήτων στὴ Βουλγαρία, τὸ Ἀζερμπαϊτζάν, τὴ Βοσνία καὶ τὴ Δυτικὴ Θράκη. Σημειῶστε ὅτι στὴν Δυτικὴ Θράκη, χωρίς προσχήματα, δὲν σέβεται τὰ καθορισθέντα μὲ τὴ Συνθήκη  τῆς Λωζάννης γιὰ τοὺςἝλληνες μουσουλμάνους.

            Σὲ ὅτι ἀφορᾶ τὴν Ἀλβανία καί τὴ Βοσνία, αὐτές εἶναι δὺο χῶρες τὶς  ὁποῖες ὁ κ. Νταβούτογλου θεωρεῖ ὑπὸ τὴν προστασία τῆς Τουρκίας ὥστε νὰ ἀπολαμβάνουν σταθερότητα καιὶ ἐπιρροὴ στὰ Βαλκάνια. «Μόνον ἔτσι», λέει, «θὰ μπορεῖ καὶ ἡ Τουρκία νὰ αἰσθάνεται ἄνετα στὴν Ἀνατολικὴ  Θράκη καὶ τὴ Μ. Ἀσία». Μάλιστα θεωρεῖ τὴ Βοσνία ὡς τὸ προκεχωρημένο πολιτισμικο, οἰκονομικὸ καὶ πολιτικὸ φυλάκιο  τῆς Τουρκίας στὴν κεντρικὴ Εὐρώπη. Οἱ λόγοι, νομιζω, εἶναι προφανεῖς· στὴ μὲν Βοσνία ὑπάρχουν μουσουλμάνοι, οἱ ὁποῖοι ἀσφυκτιοῦν, ὅπως καὶ οἱ Σερβοβόσνιοι, κάτω ἀπό τὴν ἀμερικανικῆς ἐμπνεύσεως συμφωνία τοῦ Ντέϊτον τοῦ 1995 ποὺ κρατᾶ τὴ Βοσνία ἑνωμένη, ἀλλὰ δὲν  ἔχουν ἄλλο στήριγμα, ἡ δὲ Ἀλβανία  ἀφενὸς μὲν συνορεύει μὲ τὴν Ἑλλάδα καὶ ἔχει διεκδικήσεις κατὰ τῆς Ἑλλάδος, ὁπότε συμφερει νὰ πρόσκειται στὴ σφαίρα ἐπιρροῆς της, ἀφετέρου τῆς παρέχει τὴ δυνατότητα ἐξόδου στὴν Ἀδριατικὴ καὶ στὸ Ἰόνιο πέλαγος. Πιθανὸν  γι’ αὐτὸ ἡ Ἀλβανία, συμμεριζόμενη τὶς ἀπόψεις τοῦ κ. Νταβούτογλου, νὰ ἀκύρωσε τη συμφωνία μὲ τὴν Ἑλλάδα γιὰ τὴν ὁριοθέτηση τῆς ὑφαλοκρηπίδας  καὶ τῆς ΑΟΖ.

ΣΥΝΟΡΑ ΚΑΙ  ΠΙΘΑΝΗ ΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥΣ

            Εἶναι ἀδύνατον γιὰ τὴν Τουρκία, ἡ ὁποία δημιουργήθηκε στὴ βάση τοῦ ἱστορικοῦ καὶ γεωπολιτικοῦ παρελθόντος τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας καὶ ὑπεισῆλθε στὴν κληρονομιά της, νὰ διανοηθεῖ νὰ σχεδιάσει τὴν ἄμυνά της ἀποκλειστικὰ στὸ πλαίσιο τῶν  σημερινῶν συνόρων της, ὅπως γράφει στὸ βιβλίο του. Καὶ αὐτὸ διότι ἡ  ἱστορική της κληρονομιὰ μπορεῖ νὰ τὴν αναγκάσει σὲ de facto καταστάσεις ποὺ ἐμφανίστηκαν πέραν τῶν συνόρων της, ὅπως στὴ Βοσνία-Ἐρζεγοβίνη καὶ στὸ Κόσοβο. Μὲ λίγα λόγια, ὅπου ὑπάρχουν ἀπομεινάρια τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας, ἡ Τουρκία μπορεῖ νὰ ἐπεμβαίνει. Μὲ τὴν ἴδια λογική, ἡ Θράκη ἀλλὰ καὶ κάθε ἄλλο μέρος τῆς Ἑλλάδος, ὅπου ὑπάρχουν ἢ θὰ ἐμφανίζονται μουσουλμάνοι, οἱ ὁποῖοι πιθανὸν καὶ νὰ ζητοῦν ἢ ὄχι αὐτονομία, μπορεῖ νὰ ἀποτελέσουν τέτοιες de facto καταστάσεις γιὰ ἐπέμβασή της. Ἀπὸ αὐτὴν τὴ σκέψη καὶ μόνο, ἀντιλαμβάνεται κανεὶς τὶς συνέπειες ἀπὸ τὴν ἀλόγιστη συσσώρευση λαθρομεταναστῶν στὴ χώρα μας. Καὶ βεβαίως δὲν πρέπει νὰ ξεχνᾶμε ὅτι στὴ σύγχρονη διπλωματία ὅπου κυριαρχεῖ ἡ ὑποκρισία, γιὰ ὅλες τὶς κακὲς προθέσεις ἐφευρίσκονται ὄμορφα περιτυλίγματα. Ἔτσι, ὅλες οἱ ἐπιθετικὲς ἐνέργειες καλύπτονται πίσω ἀπὸ τὴν «ἄμυνα». Ὅλοι οἱ ἐξοπλισμοὶ ἀνεξαρτήτως σκοποῦ εἶναι δαπάνες ὁμοίως γιὰ τὴν «ἄμυνα». Στὸ λογικὸ αἴτημα γιὰ αὐτοδιάθεση τῶν λαῶν κρύβεται ἡ ἀπόσχιση, στὶς ἀνθρωπιστικὲς ἐπιχειρήσεις καὶ στὴ διάδοση τῆς «δημοκρατίας» τὸ ἄνοιγμα νέων ἀγορῶν σὲ πολυεθνικές κ.λπ.

            Σὲ κάθε περίπτωση ὁ κ. Νταβούτογλου εἶναι σαφής· ἡ  ἐξωτερική πολιτικὴ ποὺ έχει ὡς στόχο τὴ διατήρηση τῆς ὑφισταμένης  καταστάσεως, δηλαδὴ τοῦ status quo καὶ δὲν ἐπιδεικνύει δυναμισμὸ ἔχοντας κατὰ νοῦν ἀκόμη καὶ τὴν ἀλλαγὴ τῶν ὑπαρχόντων συνόρων, ἀσχέτως τῶν προβλέψεων τοῦ διεθνοῦς δικαίου, δὲν θὰ μπορέσει νὰ διατηρήσει οὔτε τὰ ὑφιστάμενα σύνορά της. Ὁ κ. Νταβούτογλου ἔχει πλήρως κατανοήσει ὅτι ἡ γεωπολιτικὴ θέση μίας χώρας, ἀπὸ μόνη της δὲν ἀποτελεῖ καμμία ἀξία. Εἶναι ἁπλῶς ἕνα πλεονέκτημα τὸ ὁποῖον ἀναμένει νὰ χρησιμοποιηθεῖ. Ἂν δὲν χρησιμοποιηθεῖ ἐγκαίρως, ἀχρηστεύεται. Ἡ σκέψη αὐτὴ δὲν πρέπει νὰ μᾶς προκαλεῖ ἀπορία καθόσον, ὅπως τονίζει ὁ Morgenthau τόσο ἡ ἐφαρμοζόμενη ἐσωτερικὴ ὅσο καὶ ἡ ἐξωτερικὴ πολιτική, ἔχουν ὡς στόχο εἴτε τὴ διατήρηση τῆς ἰσχύος ἑνὸς κράτους, εἴτε τὴν αὔξησή της ἤ τὴν ἐπίδειξη ἰσχύος.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

            Ὅπως γινεται, νομίζω, ἀντιληπτὸ ἠ Τουρκία θὰ ἐκμεταλλευτεῖ  πλήρως τὴ γεωπολιτική της θέση ἀπαιτώντας τήν ἱκανοποίηση τῶν αἰτημάτων της καὶ παζαρεύοντας τὶς θέσεις της στὸ διεθνές σύστημα. Ἡ στάση αὐτὴ ἀπέχει πολὺ ἀπὸ τὸ «δεν διεκδικοῦμε τίποτα καὶ δὲν παραχωροῦμε τίποτα», ποὺ ἔθεσε σὲ μόνιμη χειμερία νάρκη τὰ ἀντανακλαστικὰ τοῦ ἑλληνικοῦ ΥΠΕΞ καὶ κοίμισε τὴν ἑλληνικὴ κοινωνία σὲ ὅλα τὰ ἐθνικὰ θέματα.

            Δὲν ὑπάρχει ἀμφιβολία ὅτι ὁ κ. Νταβούτογλου ὡς ἄριστος γνώστης τῶν διαφόρων θεωριῶν τῶν Διεθνῶν Σχέσεων, ὄχι μόνο γνωρίζει, ἀλλὰ καὶ θὰ ὁδηγήσει τὴν Τουρκία νὰ ἐφαρμόσει στὴν πράξη αὺτὸ ποὺ ἐδῶ καὶ πολλὰ  χρόνια ἰσχύει στὸ Διεθνὲς Σύστημα: ἡ ἱσχὺς ἑνὸς κράτους -στὴν ἱσχὺ περιλαμβάνονται μεταξὺ ἄλλων, ἡ γεωγραφική του θέση, ὁ πληθυσμός του, ἡ ἱκανότητα τῆς ἡγεσίας του, ἡ ποιότητα καὶ ὁ ἀριθμὸς τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων, ἡ τεχνολογική του πρόοδος καὶ οἱ φυσικοὶ πόροι του- διαμορφώνει τὶς ἐπιλογές του καὶ τὴν πολιτικὴ πραγματικότητα στὸν περίγυρό του. Καὶ ὅσο αὐτὴ ἡ ἱσχὺς τῆς Τουρκίας αὐξάνεται, τόσο θὰ αὐξάνονται οἱ ἐπιδιώξεις καὶ οἱ ἐπεκτατικές της βλέψεις εἰς βάρος τῶν γειτόνων της καὶ ἰδίως αὐτῶν ποὺ δὲν ἔχουν νὰ ἐπιδείξουν συνεπῆ ἐξωτερικὴ πολιτική. Ἐδῶ θὰ ἤθελα νὰ σημειώσω ὅτι ἡ ἐπέκταση ἑνὸς κράτους στὸν σύγχρονο κόσμο δὲν γίνεται πλέον μόνο μὲ κατάληψη ἐθνικοῦ ἐδάφους ἀντιπάλου κράτους, συνεπείᾳ πολεμικῶν ἐπιχειρήσεων, ἀλλὰ κυρίως μὲ πολιτικὰ καὶ οἰκονομικὰ μέσα.

            Τὸ Αἰγαῖο θὰ ἀποτελεῖ ἔνα συνεχὲς πεδίο ἀντιπαραθέσεως Ἑλλάδος-Τουρκίας, ἀφοῦ ὁ ΥΠΕΞ τῆς Τουρκίας θεωρεῖ ὅτι τὰ νησιά του ἐγκαταλείφτηκαν  ἀπό τὴν τουρκικὴ διπλωματία στὴν Ἑλλάδα. Δὲν σκέπτεται ὅτι τὰ νησιὰ αὐτὰ ἦταν ἑλληνικὰ καὶ ὅτι, κατὰ τὴν ὑπογραφὴ τῆς συνθήκης τῆς Λωζάννης τὸ 1923, ἡ Ἑλλάδα ὑποχωροῦσε ἀπὸ τὶς πατρογονικὲς ἑστίες στὴ Μ. Ἀσία, ὄχι ἡ Τουρκία. Γι’αὐτὸ καὶ ἡ πρόβλεψη ὅτι, ὅλα τὰ νησιὰ ποὺ ἀπέχουν 3 νμ ἀπὸ τὴν τουρκικὴ ἀκτογραμμὴ ἀνήκουν στὴν Τουρκία. Τὰ ὑπόλοιπα περιῆλθαν αὐτοδικαίως, θὰ λέγαμε, στὴ μητέρα πατρίδα. Συμμαχία μὲ κράτος τὸ ὁποῖο ὄχι μόνο ἔχει, ἀλλὰ καὶ ἐκφράζει ἀνοικτὰ ἐχθρικὲς βλέψεις ἐναντίον σου (Casus Belli), παρὰ τὸ ὅτι καὶ οἱ δυὸ χῶρες ἀνήκουν στὸ ΝΑΤΟ καὶ παρὰ τὴν κατὰ καιροὺς ἐφαρμογὴ Μέτρων Οἰκοδομήσεως Ἐμπιστοσύνης (ΜΟΕ), δὲν ἔχει νόημα.

            Ἡ Κύπρος θὰ συνεχίσει νὰ ἐνδιαφέρει τὴν Τουρκία γιὰ δύο λόγους· γιὰ τὴν προστασία τῶν τουρκοκυπρίων καὶ γιὰ τὴ γεωστρατηγική της σημασία. Ἔχοντας δικαιώματα στὸ νησὶ ἔχει λόγο καὶ στὶς ἐξελίξεις στὴν Ἀνατολικὴ Μεσόγειο, τὴ Βόρειο Ἀφρικὴ καὶ τὴν Μ. Ἀνατολή. Καὶ ἂν δὲν έχει λόγο στὴ διοίκηση τοῦ πληθυσμοῦ, δὲν θὰ ἔχει λόγο καὶ στὸ νησί. Συνεπῶς δίκαιη καὶ βιώσιμη λύση στὸ Κυπριακὸ ζήτημα, ὅπως ἀκοῦμε κατὰ κόρον νὰ ἐπαναλαμβάνεται, δὲν ὑπάρχει στὸν ὁρίζοντα ὑπὸ  τὶς παροῦσες συνθῆκες.

            Τὸ  φιλόδοξο ὅραμα  τοῦ  κ. Νταβούτογλου ἐμπεριέχει, κατὰ τὴν  άποψή  μου  καὶ  ἕναν κίνδυνο κατὰ τὴν  ἐφαρμογή του· νὰ ὁδηγήσει τὴν Τουρκία  στὴν ἀλαζονεία μὲ συνέπεια νὰ ξεχάσει τὰ ὅριά της καὶ  νὰ προβεῖ σὲ  ἐσφαλμένες  ἐκτιμήσεις. Καὶ  τὰ ὅρια τῆς  Τουρκίας στὰ  Βαλκάνια καὶ  τὴ Μ. Ἀνατολή  νομίζω ὅτι  καθορίζονται  πρῶτα ἀπ’  ὅλα, ἀπό  τὰ ἀμερικανικὰ  συμφέροντα καὶ  στὴ συνέχεια ἀπὸ  τὰ συμφέροντα τοῦ  Ἰσραὴλ, ἐνῷ  στὸν χῶρο τοῦ  Καυκάσου ἀπὸ  τὰ συμφέροντα τῆς  Ρωσίας. Σὲ ὅλες τὶς  κινήσεις της  δηλαδὴ θὰ πρέπει νὰ συνυπολογίζει τὶς πιθανές ἀντιδράσεις τῶν μεγάλων κυρίως δυνάμεων. Πλέον αὐτοῦ, ἡ αὔξηση τῆς ἰσχύος τῆς Τουρκίας, ἔχω τὴν ἄποψη ὅτι θὰ ἀνησυχήσει ἄλλα κράτη, κυρίως στὴ Μ. Ἀνατολή, τὰ ὁποῖα πιθανὸν νὰ ἐκλάβουν τὴν Τουρκία ὡς ἀπειλὴ καὶ νὰ συνασπισθοῦν γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή της ἐφαρμόζοντας τὴ θεωρία τῆς «ἐξισσοροπήσεως» μιᾶς ἀπειλῆς (Balancing) ποὺ κυριαρχεῖ στὸν σχηματισμὸ συμμαχιῶν. Αὐτὸ θὰ ἀνάγκαζε τὴν Τουρκία νὰ ἀναθεωρήσει τὴν πολιτικὴ ποὺ εἶναι ἀποφασισμένη νὰ ἀκολουθήσει προκειμένου νὰ καταστεῖ μεγάλη περιφερειακὴ δύναμη. 

Πηγή