Προς τα πού πάει η ΕΕ;

Γράφει ο Νίκος Κοτζιάς Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ένα σύστημα με ισότιμα μέλη, που επικαλείται τις δημοκρατικές παραδόσεις της ηπείρου, εμφανιζόταν ...

Γράφει ο Νίκος Κοτζιάς

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ένα σύστημα με ισότιμα μέλη, που επικαλείται τις δημοκρατικές παραδόσεις της ηπείρου, εμφανιζόταν στις αρχές της δεκαετίας του ’90 ως το εναλλακτικό μοντέλο καπιταλισμού έναντι των ΗΠΑ.

Οι δυνάμεις που καθόριζαν το μέλλον της έκαναν λόγο για τη σημαντικότερη ήπια ισχύ της εποχής. Για έναν ανερχόμενο πόλο ισχύος, ο οποίος στηριζόταν και προωθούσε το «ευρωπαϊκό μοντέλο». Δηλαδή, το τρίπτυχο του «καπιταλισμού του Ρήνου»: «κοινωνική αγορά», «κοινωνικό κράτος», «κράτος δικαίου».

Έκτοτε πέρασαν σχεδόν είκοσι χρόνια και πολλά άλλαξαν. Η ΕΕ δεν είναι πια υποψήφια να αντικαταστήσει τις ΗΠΑ στη διεύθυνση του κόσμου. Οι δυνάμεις της Νοτιοανατολικής Ασίας αποδείχτηκαν πιο «νεανικές» σε σχέση με την ΕΕ. Η τελευταία όχι μόνο δεν αντικατέστησε τις ΗΠΑ στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, πολλώ δε μάλλον βρίσκεται εγκλωβισμένη σε μια κρίση σχέσεων με τις χρηματοπιστωτικές αγορές.

Η μη προώθηση της πολιτικής ενοποίησης διατάραξε τη μονόπλευρα προσανατολισμένη και ευνουχισμένη οικονομική ενοποίηση. Η ΕΕ έχει μπροστά της τρεις δρόμους: Ή θα ενοποιηθεί, με κόστος για τους ισχυρούς και πλούσιους σε αυτή, ή θα διαλυθεί ή θα μετεξελιχθεί σε ένα αυτοκρατορικό μόρφωμα.

Η κρίση της ΕΕ οφείλεται, επίσης, στις «κόκκινες γραμμές των αριθμών» που είχε θέσει στο Μάαστριχτ, οι οποίες και αποτελούν ένα είδος «αλάρμ» για τους τυχοδιώκτες των αγορών. Το ίδιο κόντεψαν να πάθουν και οι ΗΠΑ, οι οποίες, με πολιτική απόφαση, μετακίνησαν τα αριθμητικά όρια αυτοεγκλωβισμού σε αγοραία δόγματα και πήραν αυτή τη φορά αναβολή. Οφείλεται, όμως, και στην εμφάνιση ενός ισχυρού ρεύματος οικονομικού εθνικισμού ανάμεσα στους πλουσίους. Περισσότερο από τη Γερμανία, συνοδευτικά, όμως, και από την Ολλανδία, καθώς και τις σκανδιναβικές χώρες – ιδίως τη Φινλανδία. Για πολλές από τις χώρες αυτές η ΕΕ δεν ήταν παρά ένα όχημα συμμετοχής στις διαδικασίες της παγκοσμιοποίησης. Σήμερα, για ισχυρές μερίδες επιχειρήσεων των χωρών αυτών, οι οποίες εξάγουν και επενδύουν στη Νοτιοανατολική Ασία, η ΕΕ δεν είναι πλέον τόσο απαραίτητη όσο ήταν κατά το παρελθόν.

Το κοινωνικό μοντέλο της Ευρώπης, το όχημα θετικής ενέργειας της ΕΕ στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, υπόκειται σε συνεχείς επιθέσεις, στο όνομα μιας λανθασμένης αντίληψης αναφορικά με την ανταγωνιστικότητα. Η ισότητα των κρατών έχει ουσιαστικά καταργηθεί από την ανισότητα ανταλλαγών και ανάπτυξης ανάμεσα στα κράτη-μέλη. Αυτό υπήρχε και προηγούμενα, αλλά όχι στον ίδιο βαθμό. Και, το κυριότερο, έχει καταργηθεί ακόμα και αυτή η τυπική ισότητα μεταξύ των κρατών. Πλέον, τα υπερχρεωμένα κράτη-μέλη της ΕΕ έχουν γίνει ουσιαστικά όσο και τυπικά κράτη β’ κατηγορίας. Σε μεγάλο βαθμό, διοικούνται από τις Βρυξέλλες. Δεν πρόκειται για μια απλή, συνηθισμένη «εκχώρηση» κυριαρχίας, όπως υποτίθεται ότι συμβαίνει κατά τα απλά μοντέλα ολοκλήρωσης, που ανοήτως παπαγαλίζουν οι κονδυλοφόροι του ραγιαδισμού στα έντυπα του Κόμματος του Μνημονίου. Πρόκειται για μονόπλευρη εκχώρηση κυρίαρχων δικαιωμάτων ορισμένων και μόνο κρατών-μελών, κύρια της Ελλάδας προς τις Βρυξέλλες, τα οποία χειρίζονται οι ισχυροί σε αυτή και κύρια η Γερμανία. Πρόκειται για εκχώρηση κυριαρχίας που δεν μεταφέρεται σε κάποια «μετα-εθνική δημοκρατία», αλλά οδηγεί στο βίαιο περιορισμό της δημοκρατίας στη χώρα μας – και όχι μόνο.

Η τάση άρνησης του κοινωνικού μοντέλου της Ένωσης, σε συνάρτηση με μια σειρά αντιδημοκρατικών μέτρων, αλλοιώνει την ουσία του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Υποβαθμίζει τα κοινωνικά - δημοκρατικά στοιχεία και ενδυναμώνει τους κατασταλτικούς μηχανισμούς, τον έλεγχο σε βάρος των αδυνάτων και τη διαμόρφωση ενός ολόκληρου οπλοστασίου θεσμικών, οικονομικών και κοινωνικών μέτρων τιμωρίας των τελευταίων και περιορισμού των δικαιωμάτων τους. Ταυτόχρονα, ισχυροποιείται η τάση που είχε παρουσιάσει ως πρόταση ο Σόιμπλε μαζί με τον Λάμερτ το 1994, για τη δημιουργία μιας «Ευρώπης του Σκληρού Πυρήνα», με σκληρό κέντρο του πυρήνα τότε τη Γερμανία και τη Γαλλία – σήμερα μόνο την πρώτη. Οι δύο αυτές τάσεις δίνουν την εντύπωση ότι η ΕΕ, αντί να μετεξελιχθεί σε ένα ομόσπονδο μόρφωμα, τείνει προς αυτοκρατορία, με πυρήνα και διαφοροποιημένες, κλιμακούμενες υποχρεώσεις και δικαιώματα ανάμεσα στα κράτη-μέλη της. 

Από "ΕΠΙΚΑΙΡΑ"